:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

جمعه 28 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) مي فرمايند : بخاطر نيّت آخرت خداوند دنيا ميدهد ، اما بواسطه نيّت دنيا آخرت نميدهد .
 
 
 
تفسیر موضوعی قرآن کریم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی

آيه اولى الامر

خداوند در آيه 59 سوره نساء مى فرمايد: ( يا اَيُّهَا الّذِينَ آمَنُوا أَطيعُوااللهَ و اَطيعُوا الرَّسُولَ وَ اُولِى الاَمْرِ مِنْكُمْ): «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! اطاعت كنيد خدا را! و اطاعت كنيد پيامبر(خدا(صلى الله عليه وآله))و پيشوايان (معصوم) خود را».
در بحث ولايت عامّه گفتار مشروحى پيرامون معنى اين آيه و اينكه منظور از آن چه كسانى مى باشند، داشتيم و همان طور كه اشاره شد فرمان به اطاعت مطلقه از اولى الامر در كنار اطاعت رسول خدا(صلى الله عليه وآله)، دليل بر اين است كه اولى الامر كسانى را شامل مى شود كه در رديف رسول خدا يعنى جانشينان معصوم او باشند; زيرا اطاعت مطلقه در غير مورد معصومان(عليهم السلام)ممكن نيست (دقت كنيد).
در ضمن تمام احتمالات معروفى كه در تفسير عنوان اولى الامر گفته شده بود مورد بررسى قرار گرفت و ديديم كه نمى توان مفهومى جز امامان معصوم(عليهم السلام) براى آن در نظر گرفت.
آنچه در اينجا ـ در بحث ولايت خاصّه و خلافت بلافصل امام على(عليه السلام) ـ لازم است بر آن بيفزائيم، بحث مشروح ترى درباره احاديثى است كه در منابع معروف اسلامى (مخصوصاً منابع مشهور اهل سنّت) در تطبيق اين آيه بر على(عليه السلام) آمده است.
مفسّر معروف حاكم حسكانى حنفى نيشابورى، ذيل اين آيه، پنج حديث نقل كرده كه در همه آنها عنوان اولى الامر بر على(عليه السلام) (به عنوان يك مصداق روشن) تطبيق شده است.
در نخستين حديث از خود آن حضرت نقل مى كند كه وقتى پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود شركاى من كسانى هستند كه خداوند آنها را قرين خودش و من ساخته و درباره آنها آيه (يا اَيّها الّذين آمَنُوا اَطيعُوا الله) را نازل كرده است، از آن حضرت پرسيدم: « يا نَبى اللهِ مَنْ هُمْ؟»: «اى پيامبر خدا اولى الامر چه كسانى هستند؟» « قالَ اَنْتَ اَوَّلُهُمْ»: «فرمود: تو نخستين آنها هستى»! (1)
و در حديث دوّم از مجاهد، مفسّر معروف اين گونه نقل مى كند كه اين آيه درباره اميرمؤمنان على(عليه السلام) نازل شده است در آن زمانى كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) او را جانشين خود در مدينه قرار داد (در حالى كه عزم غزوه تبوك كرده بود).
در حديث سوّم همين معنى را از ابوجعفر الباقر(عليه السلام) روايت مى كند، و در حديث چهارم از سعد وقّاص نقل مى كند كه: وقتى پيامبر(صلى الله عليه وآله) به عزم تبوك به جُرُف (محلى نزديك مدينه) رسيد، على(عليه السلام) پشت سر آن حضرت بود، در حالى كه سلاح همراه خود داشت، عرض كرد: «اى رسول خدا! مرا به جاى خود گذاردى ـ و از خود جدا نمودى ـ و من در هيچ غزوه اى از شما جدا نبودم، منافقان شايعاتى پخش كرده اند كه شما به اين دليل مرا در مدينه گذارده اى كه از آمدنم ناخشنودى»! سعد مى گويد با گوش خود شنيدم كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: « يا عَلىّ اَلا تَرْضى اَنْ تَكُونَ مِنّى بِمَنْزِلَةِ هارُونَ مِنْ مُوْسى اِلاّ اَنَّهُ لانَبىَّ بَعْدى فَارْجِعْ فَاَخْلُفْنى فى اَهْلى وَ اَهْلِكَ»: «اى على! آيا راضى نمى شوى كه نسبت به من همانند هارون نسبت به موسى باشى، مگر اينكه پيامبرى بعد از من نيست ـ و تو همه مقامات هارون را جز مقام نبوّت دارى ـ بنابراين برگرد و جانشين من در ميان
خانواده ام و خانواده خودت باش» (و مدينه را از شرّ منافقان حفظ كن).
شبيه همين معنى در حديث پنجم از على(عليه السلام) نقل شده است. (2)
در تفسير البحر المحيط نوشته ابوحيّان اندلسى مغربى در ميان اقوالى كه درباره معنى «اولى الامر» نقل كرده از مقاتل و ميمون و كلبى (سه نفر از مفسّران) نقل مى كند كه منظور از آن، اميران سرايا يا ائمّه اهل بيت(عليهم السلام) است. (3)
سپس نامبرده در اينجا دو ايراد بر نزول آيه درباره على(عليه السلام) ذكر كرده است:
نخست اينكه: على(عليه السلام) يك فرد بود، در حالى كه اولى الامر صيغه جمع است.
ديگر اينكه: ظاهر آيه اين است كه مردم مأمور به اطاعت اولى الامر در زمان حيات رسول خدا(صلى الله عليه وآله) بودند، در حالى كه على(عليه السلام) در حيات رسول خدا(صلى الله عليه وآله) امام نبود؟ (4)
نظير اين ايرادها يا بهانه جوئى ها دقيقاً در آيه ولايت نيز مطرح شده بود; كه پاسخ هاى آن را به وضوح در آنجا آورديم; از يك سو گفتيم بسيار مى شود كه افراد در حال حيات جانشين خود تعيين مى كنند و در گفته هايشان مى گويند و مى نويسند كه فلان كس وصىّ من است و بايد چنين و چنان كند يا مثلا فرزندان من از او تبعيّت نمايند; و مفهوم همه اينها آن است كه بعد از وفات اين برنامه ها انجام پذيرد.
مسأله جمع نيز چنانكه گفتيم هرگز مشكلى ايجاد نمى كند; زيرا علاوه بر اينكه اطلاق جمع بر مفرد در قرآن و غير قرآن از نثر و شعر فراوان است، در اينجا «اولوالامر» واقعاً مفهوم جمعى دارد و مفهوم آن تمام امامان معصوم را شامل مى شود. اگر چه در هر زمان امام و معصوم واحدى است، ولى در مجموع به صورت جماعت خواهد بود.
شرح بيشتر در زمينه پاسخ اين دو ايراد را در ذيل آيه ولايت مطالعه فرمائيد.
قابل توجه اينكه غير از حاكم حسكانى در شواهد التنزيل، گروه ديگرى نيز رواياتى در شأن نزول اين آيه نقل كرده اند كه آيه را ناظر به مسأله خلافت بلافصل حضرت على(عليه السلام)معرّفى مى كند.
از جمله دانشمند معروف ابوبكر بن مؤمن شيرازى در رساله اعتقاد (مطابق نقل مناقب كاشى) از ابن عباس نقل مى كند كه آيه فوق درباره على(عليه السلام) نازل شده است. هنگامى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) او را (موقع عزيمت به ميدان غزوه تبوك) در مدينه تنها گذاشت، على(عليه السلام)عرض كرد: «اى رسول خدا آيا مرا همانند زنان و كودكان در مدينه قرار مى دهى؟» پيامبر(صلى الله عليه وآله) فرمود: « اما تَرْضى اَنْ تَكونَ مِنّى بِمَنْزِلَةِ هارونَ مِنْ موسى حينَ قالَ: اُخْلُفْنى فى قَومى واَصلِح، فقالَ عزَّوَجَلَّ: وَ أُولى الاَمرِ مِنْكُم»: «آيا دوست ندارى نسبت به من، همانند هارون نسبت به موسى باشى؟ آن زمان كه موسى به او گفت در ميان بنى اسرائيل جانشين من باش و اصلاح كن; سپس خداوند عزوجل فرمود: (وَ اولى الاَمْرِ مِنْكُمْ). (5)
نويسنده كتاب ينابيع المودّه شيخ سليمان حنفى قندوزى، در كتاب خود از كتاب مناقب از سليم بن قيس هلالى نقل مى كند كه روزى مردى به خدمت على(عليه السلام)آمد و پرسيد: «كمترين چيزى كه انسان در پرتو آن از مؤمنان خواهد بود چه چيز است؟ و نيز كمترين چيزى كه با آن از كافران يا گمراهان مى گردد كدام است؟» امام فرمود: «اما كمترين چيزى كه انسان به سبب آن در زمره گمراهان در مى آيد، اين است كه حجت و نماينده خدا و شاهد و گواه او را كه اطاعت و قبول ولايتش لازم است نشناسد»، پس آن مرد گفت: «يا اميرالمؤمنين! آنها را براى من معرفى نما».
على(عليه السلام) فرمود: ما را خداوند در رديف خود و پيامبر قرار داده و فرموده: ( يا اَيُّهَا الَّذينَ آمنوا اأَطيعُوالله وَ اَطيعو الرَّسولَ وَ اُولى الاَمْرِ مِنْكُمْ)». (6)
اين حديث گواه بر آن است كه اولى الامر حجّت و نماينده خدا است نه منتخب مردم.
در تفسير برهان نيز چندين روايت از منابع اهل بيت(عليهم السلام) در ذيل اين آيه آمده است كه مى فرمايد: آيه مزبور درباره امام على(عليه السلام)، يا آن حضرت و ساير ائمه معصومين(عليهم السلام)نازل شده و حتى در بعضى از اين روايات، نام ائمه دوازده گانه اهل بيت(عليهم السلام)يك يك آمده است. (7)



پی نوشتها :

1. مدرك اين احاديث در پايان پنج حديث ذكر مى شود.
2. اين احاديث پنج گانه را شواهد التنزيل در جلد 1، صفحه 148 ـ 151 آورده است.
3. بحرالمحيط، جلد 3، صفحه 278.
4. همان مدرك، صفحه 279.
5. احقاق الحق، جلد سوم، صفحه 425.
6. سوره نساء، آيه 59 و ينابيع الموده، صفحه 116، (طبع دارالكتب العراقيه).
7. تفسير برهان جلد 1، صفحه 381 ـ 387.



 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد