:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

جمعه 28 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.امام علي (عليه السلام) مي فرمايند : هر كس بداند كه گفتار او نيز از اعمال او به حساب مي آيد ، جز به ضرورت سخن نگويد .
 
 
 
 

تفسیر موضوعی قرآن کریم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قبل از ورود در اين بحث، ذكر دو نكته براى پايان دادن به هرگونه سوء برداشت از اين بحث لازم است :

1. هرگز نبايد انتظار داشت كه قرآن مجيد تمام مسائل علوم طبيعى و اسرار و خواص همه اشياء را بيان كند. چه اين كه قرآن براى اين مقصود بيان نشده است. قرآن يك دايرة المعارف يا يك كتاب زمين شناسى و گياه شناسى و فيزيولوژى نيست، بلكه قرآن كتابى براى تربيت و هدايت است و براى اين نازل شده كه انسان ها را به سوى يك زندگى پاك و آميخته با سعادت و فضيلت ـ كه صدق و امانت و نظم و رحمت بر آن حاكم باشد و سرانجام او را به قرب خدا برساند ـ رهبرى كند و اگر مى بينيم خداوند درباره قرآن مى فرمايد: «وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْء»: «و اين كتاب را كه بيانگر همه چيز و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است، بر تو نازل كرديم» (1)« منظور بيان كلّيه امورى است كه با نجات و سعادت و تربيت نوع انسان، ارتباط دارد و لذا به دنبال اين جمله مى فرمايد: «وَهُدىً وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ«: »و مايه هدايت و رحمت و بشارت براى مسلمانان است».(2)
ولى از آنجا كه ذكر پاره اى از آيات الهى و اسرار آفرينش در سراسر جهان و دروجود خود انسان، كمك به معرفة اللّه و شناخت عظمت عالم آفرينش كه فعل خدا است مى كند، گهگاه در لابه لاى آيات قرآن، به اين مسائل اشاره شده و پرده از روى امورى كه تا آن زمان از همه دانشمندان عالم مخفى و پنهان بوده، برداشته است.
كوتاه سخن اين كه اگر بخشى از اسرار علوم و حقايق عالم هستى در قرآن نازل شده، به عنوان عرضه كردن علوم طبيعى و مانند آن به سبك يك دايرة المعارف نيست، بلكه به منظور تبيين اهداف تربيتى و اخلاقى و تعليم درس توحيد و خداشناسى و فهم اسماء و صفات حق و يا آشنا شدن به گوشه اى از اسرار معاد و مانند آن است.
2.آيا اصولاً به سراغ اين گونه بحث ها رفتن و آيات قرآن را بر اكتشافات علمى تطبيق دادن كار درستى است؟ آيا ما حق داريم مسائل مختلف علوم طبيعى را با آيات قرآن منطبق سازيم و يا آيات را بر آنها؟ در حالى كه نظرات دانشمندان دائماً در حال دگرگونى و تغيير است و منطبق ساختن يك امر ثابت و پايدار از نظر ما بر يك امر متغيّر و دگرگون شونده، كار منطقى به نظر نمى رسد.
در پاسخ اين سؤال بايد گفت در اينجا سه نظر مختلف وجود دارد: بعضى چنان راه افراط را در اين قسمت در پيش گرفته اند كه آيات قرآنى را با كمترين تناسب بر فرضيات علمى (نه حقايق مسلم و قطعى علوم) تطبيق كرده و به گمان خود از اين راه خدمتى به شناسايى قرآن نموده اند.
در حالى كه امروز ما مى دانيم اين كار اشتباه بزرگى است و نه تنها خدمتى به قرآن محسوب نمى شود، بلكه مايه بى اعتبار نمودن قرآن است، زيرا فرضيات علمى (نه قوانين مسلم آن) پيوسته در حال دگرگونى و تغيير است و تطبيق واقعيت هاى ثابت قرآن بر يك سلسله امور متحوّل و متغيّر و مشكوك يا مظنون، نه منطقى است، نه خدمتى به علم و نه خدمتى به مذهب.
دسته دوم كسانى هستند كه راه تفريط را پيموده اند و معتقدند در هيچ مورد حتّى در مسلّمات علمى هر چند با تعبيرهاى صريح قرآن هماهنگ باشد، نبايد چنين تطبيقى صورت گيرد، ولى اين تعصب و جمود نيز دور از منطق و خالى از دليل است.
راه صحيح در اينجا حدّ وسطى ميان اين دو نظريه انحرافى است. ما اگر از محيط فرضيه ها قدم به بيرون بگذاريم و در جريان قوانين علمى كه با دلايل قطعى يا مشاهدات مسلم ثابت شده است وارد شويم، و دلالت آيات قرآن در اين امور، صريح و روشن باشد چرا از تطبيق اين مسائل بر آيات قرآن، امتناع كنيم؟ و چرا از اين توافق كه نشانه عظمت اين كتاب آسمانى است وحشت داشته باشيم؟
چه مانعى دارد كه قرآن در بحث هاى توحيدى و خداشناسى و مسائل تربيتى، از روى يك سلسله حقايق علمى كه در آن زمان كاملاً ناشناخته بوده به وضوح پرده بردارد، و پيروان خود را در جريان آن بگذارد كه علاوه بر نتايج توحيدى و اخلاقى، نشانه اى بر حقانيت قرآن و هم راهگشاى علوم و دانش ها باشد؟
بر اين اساس در بحثى كه هم اكنون به آن مى پردازيم، دو نكته به طور دقيق در نظر خواهيم گرفت:
1. مسائلى از علوم طبيعى را انتخاب مى كنيم كه صد درصد ثابت و مسلم باشد، مانند قانون جاذبه، زوجيت در عالم گياهان، حركت زمين، و حركت منظومه شمسى و مانند آن كه با دلايل حسى امروز ثابت شده است.
2.آياتى را در اين زمينه بر مى گزينيم كه بدون نياز به تكلف و توجيهات ساختگى، منطبق بر قواعد مسلّم علمى امروز باشد، يا به تعبير ديگر دلالت آيات طبق قواعد ادبى كه در استفاده معانى از جمله ها و كلمات رايج است، قابل قبول باشد.
براين اساس به آياتى كه اعجاز قرآن را از منظر علوم طبيعى و اكتشافات علمى اثبات مى كند اشاره مى كنيم:
قرآن و جاذبه عمومى
در آيه دوم سوره رعد مى خوانيم: «اللهُ الَّذِى رَفَعَ السَّموَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ»: «خدا همان كسى است كه آسمانها را، بدون ستونهايى كه بتوانيد آنها را ببينيد، برافراشت، سپس بر عرش (قدرت) قرار گرفت (و به تدبير جهان پرداخت) و خورشيد و ماه را مسخّر ساخت، كه هر كدام تا زمان معيّنى حركت دارند. كارها را او تدبير مى كند، آيات را (براى شما) تشريح مى نمايد و شايد به لقاى پروردگارتان يقين پيدا كنيد».
قابل توجه اين كه قرآن نمى گويد آسمان بى ستون است، بلكه مى گويد: «بدون ستونهايى كه بتوانيد آنها را ببينيد». اين تعبير به خوبى مى رساند كه ستون مرئى وجود ندارد بلكه ستونى نامرئى، آسمان ها را به پا داشته است(3)
در حديثى از امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) مى خوانيم كه يكى از يارانش به نام حسين بن خالد سؤال مى كند: اين كه خداوند فرمود: «وَالسَّمَاءِ ذاتِ الحُبُكِ»: «سوگند به آسمان كه داراى راه ها است»(4) يعنى چه؟
امام فرمود: «اين آسمان راه هايى به سوى زمين دارد»، راوى عرض كرد: «چگونه مى تواند آسمان راه ارتباطى با زمين داشته باشد، در حالى كه خداوند مى فرمايد« "آسمان ها بى ستون است"؟»
امام فرمود: «سُبحانَ اللّهِ اَلَيسَ اللّهُ يَقُولُ (بِغَيرِ عَمَدٍ تَرَونَها) قُلتُ: "بَلى" فَقالَ: "ثُمّ عمدٌ وَ لكِن لا تَرَونَها"»: «عجيب است آيا خداوند نمى فرمايد "بدون ستونى كه قابل مشاهده شما باشد"؟ عرض كردم: "آرى" امام فرمود: "پس در آنجا ستون هايى هست ولى شما آن را نمى بينيد"».(5)
آيا توجيه و تفسيرى براى اين سخن، غير از ستونى كه ما امروز نام آن را توازن قوّه جاذبه و دافعه مى ناميم، وجود دارد ؟
توضيح اين كه: در زمان نزول آيات قرآن، تنها فرضيه اى كه بر افكار دانشمندان آن عصر و قرن هاى بعد از آن و قبل از آن، حاكم بود فريضه هيأت بطلميوس بود كه با تمام قدرت بر محافل علمى جهان حكومت مى كرد و طبق آن، آسمان ها به صورت كراتى تو در تو همانند طبقات پياز روى هم قرار داشت، و زمين در مركز آنها بود، و طبعاً هر آسمانى متكى به آسمان ديگرى بود، ولى بعد از حدود هزار سال از نزول قرآن، بطلان اين عقيده با دلايل قطعى ثابت شد، و نظريه افلاك پوست پيازى به كلّى كنار رفت و اين معنا مسلم شد كه هر يك از كرات آسمانى در مدار و جايگاه خود معلّق و ثابت است، هر چند مجموعه ها و منظومه ها داراى حركتند و تنها چيزى كه آنها را در جاى خود نگه مى دارد، همان تعادل قوه جاذبه و دافعه است. قوه جاذبه ـ كه مى گويد هر دو جسم، يكديگر را به نسبت مستقيم جرم ها و به نسبت معكوس محذور فاصله ها جذب مى كنند ـ سبب مى شود كه همه كرات آسمانى با سرعت به سوى هم حركت كنند و در مركز واحدى جمع شوند، ولى حركت دورانى كه در سيارات و يا منظومه ها وجود دارد ـ و مى دانيم كه خاصيت دورانى، همان نيروى گريز از مركز است ـ سبب مى شود كه اين كرات و منظومه ها، به سرعت از هم دور شوند، درست مانند آتش گردان هنگامى كه در حال چرخيدن است، كه اگر سيم آن قطع شود هر يك از قطعات آتش به نقطه دور دستى پرتاب مى شود. حال اگر قوه جاذبه دقيقاً با قوه دافعه (نه ذره اى كمتر و نه ذره اى بيشتر) مساوى باشد، در اين صورت ستونى نيرومند و نامرئى به وجود مى آيد كه آنها را در جاى خود ثابت نگه مى دارد، همان گونه كه كره زمين ميليون ها سال است كه در مدار معينى برگرد خورشيد حركت مى كند، نه جذب آن مى شود و نه از آن دور مى گردد، و اين از نشانه هاى عظمت خدا و از نشانه هاى اعجاز قرآن است.
جالب توجّه اينكه: مفسّران پيشين اجمالاً متوجّه اين نكته شده بودند ولى تعبيرى از آن جز مسأله قدرت خدا نداشتند، به طورى كه ابن عباس طبق نقل طبرسى در مجمع البيان و آلوسى در روح المعانى مى گويد: «معناى آيه اين مى شود كه آسمان بدون ستونى است كه قابل مشاهده باشد، بنابراين ستون آن قدرت خداوند بزرگ است»(6).



پی نوشتها:

1. سوره نحل، آيه 89.
2. سوره نحل، آيه 89.
3. ظاهر آيه اين است كه «تَرَونَها» وصف براى «عَمَد» باشد و اين كه بعضى گفته اند مفهوم آيه اين است كه ترونها بغير عمد، يعنى آسمان ها را بدون ستون مى بينى ـ بنابراين "بغير عمد"، جار و مجرور و مضاف اليه است كه متعلق به "ترونها" مى باشد ـ اولاً خلاف ظاهر است و ثانياً اين تعبير نيز نشان مى دهد كه شما آسمان را بى ستون مى بينى در حالى كه واقعاً داراى ستون است.
4. سوره ذاريات، آيه 7.
5. تفسيربرهان، جلد 2، صفحه 278، اين حديث در تفسير مزبور، از دو طريق نقل شده، از طريق تفسير على بن ابراهيم، و همچنين تفسير عياشى.
6. مجمع البيان، جلد 5، صفحه 274 و روح المعانى، جلد 13، صفحه 78.



 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد