زندگينامه معصومين (عليهمالسلام)/ حضرت علي (عليهالسلام)/ قسمت هجدهم
تعدادي از بخشنامههاي اميرالمؤمنين (عليهالسلام) به كارگزارانشان
نامه به «اشعث بن قيس» فرماندار آذربايجان
1
اي فرماندار، مسؤوليّت تو «حرفه» نيست، بلكه «امانتي» است كه به عهده گرفتهاي. تو در برابر «ما فوقت» مسئولي، تو را نسزد كه نسبت به مردم خودسرانه تصميم گيري و در كارهاي مهم جز به «دستور» عمل كني.
اينك بخشي از بيتالمال در دست تو است و تو نگهبان آني تا به دستم سپاريش. بدان اميد كه «علي» براي تو بد فرمانروايي نباشد، و السّلام.
نامه به يكي از كار گزارانش
2
پس از ستايش الهي، مسئولان شهر از درشتي و سختدلي و ناچيز انگاشتن مردم و بيمهري تو شكوه دارند. اين گزارش را به دقّت ارزيابي كردم و آنان را به خاطر شرك سزاوار انس و الفت نيافتم، و نيز درخور سختدلي و بيمهري هم نديدم، چون در پناه اسلامند و عهد خود نگسستهاند. پس در لباسي دو رويه بر آنان ظاهر شو: يك روي آن نرمي و مهرباني، و ديگر روي نمايشگر سختگيري. و در هر حال راهي ميانهي قساوت و رأفت پيش گير و آنرا بين دو قطب نزديكي و دوري در آميز انشأالله.
بخشنامه امام به «محمّد بن ابي بكر»، آنگاه كه به حكومت مصر منصوب ميشد
3
بال فروتني و مهربانيت را بر مردم بگستران، و نرمخوي و گشادهروي باش، و همه را با يك چشم ببين، و بين آنان تبعيض روا مدار تا زورمداران طمع نكنند كه به پشتوانهي تو ستم كنند، و ناتوانان از عدالت تو نااميد نشوند. بيشك خداي متعال از شما دربارهي بندگانش بازخواست كند و از كردارهاي كوچك و بزرگ، و آشكار و پنهانشان پرسد، پس اگر عذاب كند شما ستمكارتريد، و اگر ببخشايد او بزرگوارتر است. اي بندگان خدا، بدانيد كه پرهيزكاران، هم در دنيا بهرهور شدند و هم در آخرت. پس با اهل دنيا در دنياشان شريك شدند، امّا اهل دنيا در آخرت آنان سهمي نداشتند. آري، در دنيا به بهترين وجهي زيستند و از بهترينها به بهترين شرايط دست يافتند. پس، از دنيا چون خوشگذرانها برخوردار بودند و چون جبّاران و سركشان از آن كام گرفتند، سپس از دنيا با رهتوشهاي كافي و تجارتي پرسود رخت بر بستند.
آري، در دنيا لذّت زهد را چشيدند و به يقين دريافتند كه فردا در قيامت زير سايهي لطف و در جوار الهياند و آنچه درخواست كنند رد نشود و از لذايذ آنان كاسته نگردد. اي بندگان خدا، از فرا رسيدن مرگ و نزديكي اجل بترسيد و ره توشهي خود را فراهم آريد، كه مرگ دريچهاي است به دنيايي عظيم و حادثهاي بزرگ، يا خير است كه شرّي آميزهي آن نيست، يا سراسر شرّي است كه خيري در آن نباشد. پس چه كسي به بهشت نزديكتر از آن است كه براي بهشت كار كند، و چه كسي به دوزخ نزديكتر از آن است كه كردارش دوزخي باشد شمايان در برابر مرگ خواه ناخواه تسليميد. اگر در راه باشيد و در مسير ايستيد شما را بگيرد و با خود برَد، و اگر بگريزيد سرانجام بر شما دست يابد و بدانيد كه مرگ از سايهي شما به شما نزديكتر است.
آري، مرگ بر پيشانيتان نوشته شده و دنيا پشت سرتان چون طوماري در هم پيچيده است. پس، از آتشي كه ژرفاي آن عميق، و حرارت آن شديد، و عذاب آن جديد است بپرهيزيد، خانهاي كه در آن رحمت نبوَد و به فرياد كسي نرسند و از رنج و اندوه نجات ندهند. اگر توانستيد بر خوف خود از خدا بيفزاييد و گمانتان را به او نيكو سازيد، چنين كنيد و هر دو را در كنار هم فراهم آريد، كه خوشگماني به پروردگار هموزن ترس از اوست و برترين مردم از نظر گمان نيكو به خدا، ترسانترينِ آنان از خداوندند.
بدان - اي محمّد بن ابي بكر - من تو را به سرپرستي بزرگترين سپاهيانم بر مردم مصر گماردم، پس بايد در مبارزه با هواي نفس خود بپاخيزي و از دينت حمايت كني گرچه از روزگارت ساعتي بيش نمانده باشد، و هرگز به خاطر خشنودي مردم، خداي را به خشم مياور، چون خدا همه چيز است و هيچ چيز جايگزين او نخواهد بود. نماز را به هنگام معيّن به جاي آر و به سبب فراغت، پيش از وقت مگزار و نيز به خاطر اشتغال به كار به تأخير مينداز، و بدان كه تمام كردارت وابسته به نماز است. پيشواي هدايت و سركرده پستي و گمراهي يكسان نيستند، نيز دوست پيامبر و دشمن او برابر نخواهند بود. پيامبر به من فرمود: «من بر امّتم نه از مؤمن ترسم و نه از مشرك. امّا مؤمن، پس خداوند او را به بركت ايمانش نگه دارد. و امّا مشرك، پس خداوند او را به سبب شركش نابود سازد. ولي من بر شما از منافق ترسانم كه زبانش بر خلاف قلبش گويد. آنچه را شناسيد بر زبان رانَد، و به آنچه ناخوش داريد عمل كند.»
پينوشتها:
1- نهجالبلاغه: نامهي 5.
2- نهجالبلاغه: نامهي 19.
3- نهجالبلاغه: نامهي 27.
|