کعبه را ابتدا حضرت آدم ساختند و سپس ابراهیم (عليه السلام ) به کمک پسرش اسماعیل (عليه السلام ) آن را بازسازی کردند. کعبه در زمان رسول خدا (صلی الله علیه و آله ) و قبل از بعثت ، به دست قریش و با همکاری رسول خدا ، دوباره بازسازی شد. امام علی (عليه السلام ) در کعبه به دنیا آمدند و امروز مثل گذشته ، کعبه مظهر بندگی انسان به خداست .
بناي كعبه
اين بنا 85/14 متر ارتفاع دارد و طول قسمتى كه در كعبه در آن سو واقع شده 58/11 و طول قسمت حجر اسماعيل 22/10 متر است. بناى كعبه از سنگهاى سياه و سختى ساخته شده كه با كنار زدن پرده از روى آن ، كاملا آشكار است. پايههاى آن از سُرب مُذاب ساخته شده و بدين ترتيب بنايى است محكم و استوار. كف داخلى خانه كعبه از سطح زمين به اندازه 5/1 متر بالاتر است .
ويژگيهاى جامه‌ي كعبه
جامه‌ي كعبه از 54 قطعه تركيب يافته كه طول هر قطعه آن 14 متر و پهناى آن 95 سانتى‌متر است ، مساحت كلى آن به 2650 متر مربع بالغ مي‌گردد. كمربند آن از 16 قطعه تركيب يافته و محيط آن 45 متر و پهناى آن 95 سانتى‌متر است. براى تهيه جامه‌ي كعبه به 670 كيلو گرم ابريشم سفيد خالص نياز است تا با 720 كيلو گرم مواد رنگ آميزى صورت گيرد ، اما كمربند و پرده دروازه كعبه رشتههاى نقرهاى و طلافام نياز دارد كه وزن مجموع آن به 120 كيلو گرم مى‌رسد.
آيات قرآن در روى جامه‌ي كعبه
در روى جامه ، كلمه « لا اله الا الله » ، « محمد رسول الله » در ميان مربع ها با رشتههاى ابريشمى بافته شده ، و در دو كنار راست و چپ آن ، در ميان مربع بزرگ لفظ « جل جلاله » بشكل شماره 8 نقش گرديده است ، و در خاليگاه آن لفظ « يا الله » نقش مى‌باشد.
روى كمربند كعبه و در قسمت شرقى آن با رشتههاى نقرهاى و طلافام ، آيه‌ي مباركهي « و اذ جعلنا البيت مثابة للناس... » تا « و تب عليا انك انت التواب الرحيم » با خط زيبا نقش گرديده است.
در قسمت جنوبى كمربند : يعنى در ميان ركن حجر الاسود و ركن يمانى ، اين آيه مباركه نقش است : « بسم الله الرحمن الرحيم،قل صدق الله... » تا « و الله شهيد على ما تعملون ».
در قسمت غربى كمربند : يعنى ميان ركن يمانى و حجر اسماعيل ، آيه مباركه : « و اذ بوانا لابراهيم... » تا « و ليطوفوا بالبيت العتيق » نقش گرديده است. اما در قسمت شمالى كمربند ، اين عبارت درج است : «هذه الكسوة صنعت فى مكة المكرمة بامر خادم الحرمين الشريفين.»
در روى پرده دروازه كعبه ، آياتى از قرآن كريم مثل : « رب ادخلني مدخل صدق و اخرجنى مخرج صدق و اجعل لى من لدنك سلطانا نصيرا » به اَشكال گِرد و مربع نقش گرديده است ، و در پايينتر آن ، آيه‌ي مباركه : « و لا تهنوا و لا تحزنوا و انتم الاعلون ان كنتم مؤمنين » و پس از آن « آية الكرسى » نقش يافته است.
همه‌ي اين نوشتهها با رشتههاى نقرهاى طلافام با خط زيبا و قشنگ نقش گرديده است.
اركان كعبه
چهار زاويه‌ي كعبه به عنوان چهار ركن شناخته مى‌شود. زمانى كه كلمه «ركن» بدون پسوندى به كار مى‌رود ، مقصود همان ركنى است كه حجر الاسود در كنار آن قرار دارد. در انتهاى ضلعى كه در كعبه واقع است ، ركن عراقى و در سوى ديگر حجر اسماعيل، ركن شامى و پس از آن ، ركن يمانى قرار دارد. به عبارت ديگر : در دو سوى حجر اسماعيل ، ركن شامى و عراقى است و در دو ركن مقابل آن ، ركن يمانى و ركن حجر الاسود قرار گرفته است.
از ميان اين چهار ركن ، فضيلت ركن يمانى و ركن اسود از دو ركن ديگر بيشتر است. روايات زيادى از شيعه و سنى درباره فضيلت و اهميت اين ركن نقل شده است.
حجرالاسود
حجرالاسود يا سنگ سياه ، جزئى بسيار مقدس از مسجد الحرام است كه در كنار كعبه قرار گرفته. از زمان بناى كعبه ، حجرالاسود در كنار آن قرار داشته و پيش از اسلام و پس از آن ، مورد اعتناى كامل بوده و به لحاظ همين تقدس است كه رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم ) آن را نگاه داشت و ديگر سنگهايى را كه به شكل بُت ساخته شده بود ، به دور ريخت. حجرالاسود ، در جريان تخريب كعبه در اثر سيل در فاصله دورى از مسجد قرار گرفت. قريش براى نصب آن با يكديگر به دشمنى پرداختند ، اما همان گونه كه گذشت ، با درايت رسول خدا (صلي الله عليه و آله) همه قريش در فضيلت آن سهيم شدند و عاقبت به دست آن حضرت نصب گرديد. به مرور زمان ، از حجم نخستين اين سنگ كاسته شد و حتى اجزاى آن از يكديگر جدا گرديد. آخرين بار قسمتهاى مختلف آن را به يكديگر متصل كردند و آن را در محفظه‌اى نقرهاى قرار دادند و تنها به آن اندازه كه براى بوسيدن و استلام لازم بود ، جاى خالى گذاشتند.
در روايات بسيارى كه شيعه و سنى نقل كرده‌اند ، حجرالاسود از سنگهاى بهشتى دانسته شده كه همراه آدم (عليه السلام) به زمين آمده است. همچنين ، در روايتى از پيامبر (صلي الله عليه و آله) حجرالاسود به منزله دست راست خداوند خوانده شده كه در روى زمين قرار گرفته است و مردم با دست كشيدن روى آن و بوسيدنش ، با خداوند بيعت و اطاعت خود را از او تثبيت مىكنند. در روايات آمده است : اين سنگ در آغاز سفيد بوده ، كه با رسيدن دست انسانهاى گنه كار به آن سياه گرديده است.
حجرالاسود در حال حاضر در كنار كعبه ، در ارتفاع 5/1 مترى زمين قرار دارد. در روايات بر استلام و بوسيدن حجرالاسود سفارش بسيار شده و در نقل‌ها آمده است كه رسول الله (صلي الله عليه و آله) مقيد به استلام و بوسيدن آن بوده است.
حجرالاسود نقطه آغاز و پايان طواف بوده و برابر آن سنگ سياهى روى زمين تا انتهاى مسجد كشيده شده است. به علاوه چراغى سبز رنگ بر ديوار مسجد برابر حجرالاسود نصب شده تا راهنماى طواف كنندگان باشد.
ملتزم
قسمتى از ديوار كعبه را كه در يك سوى آن حجرالاسود و در سوى ديگرش درب كعبه قرار دارد ، «ملتزم» مى‌نامند. اين محل از آن روى ملتزم ناميده شده ، كه مردم در آن قسمت به ديوار ملتزم مى‌شوند و دعا مىخوانند. در روايتى آمده است كه رسول خدا (صلي الله عليه و آله) صورت و دستهاى خود را بر روى اين قسمت ديوار قرار مىداد. همچنين ، از پيامبر نقل شده كه فرمود : ملتزم ، محلى است كه دعا در آنجا مستجاب مى‌شود و هيچ بندهاى نيست كه در آنجا خدا را بخواند و خداوند دعايش را مستجاب نكند.
مستجار
درست در مقابل ملتزم ، در سوى ديگر كعبه ، ديوار كنار ركن يمانى را «مستجار» مي‌نامند. زمانى كه خانه كعبه دو درب داشته ، درب ديگر آن ، در اين محل بوده كه مسدود شده است. اينجا نيز از مكانهاى استجابت دعا شمرده شده و محلى است كه مردم بدانجا پناه مي‌آورند ، به همين دليل مستجارش مي‌نامند.
این محل ، محل ورود فاطمه بنت اسد برای تولد امام علی (عليه السلام) به کعبه بوده است ، كه ديوار در اين مكان شکافت و فاطمه بنت اسد به درون خانه رفت و دیوار به هم بر آمد.
حطيم
يكى از محلهاى مقدس مسجد الحرام ، و در كنار كعبه ، جايى است كه آن را «حطيم» مي‌نامند. مردم در اين قسمت براى دعا جمع مي‌شوند و به يكديگر به سختى فشار مي‌آورند. در اين كه آيا حطيم همان فضاى ميان حجرالاسود و باب كعبه است يا وسعت بيشترى دارد ، اختلاف است. از روايات چنين استفاده مى‌شود كه قسمتى از سطح مسجد الحرام كه تا ديوار كعبه امتداد مي‌يابد ، حطيم ناميده مي‌شود. بنا به اظهار برخى از محققان ، حطيم قسمتى است كه از حجرالاسود آغاز شده ، به سمت زمزم و از آنجا تا مقام ابراهيم و پس از آن حجر اسماعيل ادامه مي‌يابد. اين محدوده را تا ديوار كعبه حطيم مي‌نامند. برخى حطيم را محدوده داخلى حجر دانسته اند.
حطيم از آغاز مورد توجه مسلمانان بوده و مردم براى استغاثه و دعا در آنجا جمع مي‌شده‌اند. خواندن نماز در اين قسمت فضيلت بسيار دارد و مورد سفارش قرار گرفته است.
حجر اسماعيل
در فاصله ميان ركن عراقى و شامى ، ديوارى است قوسى شكل با ارتفاع 30/1 متر كه آن را «حجر اسماعيل» مي‌نامند. حجر اسماعيل نيز يادگارى است از زمان ابراهيم و اسماعيل (عليهما السلام) كه خانه كعبه را بنا كرده‌اند. بنابر اين، قدمت آن به زمان بناى كعبه به دست ابراهيم (عليه السلام) مي‌رسد.
نقل‌هاى تاريخى حكايت از آن دارد كه اسماعيل (عليه السلام) در همين قسمت ، كنار بيت الله الحرام زندگى مي‌كرده و خيمه گاه او در اين سوى بوده است. مادرش هاجر نيز با وى در همينجا مي‌زيسته و پس از رحلت ، در همين حجر دفن شده است. از آنجا كه حجر اسماعيل داخل در مطاف است ، مي‌تواند نشانه‌اى باشد بر عظمت آن. در اصل حجر اسماعيل جزئى از كعبه به شمار مي‌آيد. در بناى كعبه ، حجر اسماعيل نيز بازسازى شده است. ناودان طلا نيز كه بر بام كعبه نصب شده در سمت حجر اسماعيل قرار دارد.
مقام ابراهيم
يكى از نقاط بسيار مقدس مسجد الحرام ، محلى است به نام «مقام ابراهيم».
اين مقام ، يكى از شعائر الهى خوانده شده و خداوند درباره آن فرموده است : « و اتخذوا من مقام ابراهيم مصلى. »
اين مكان مربوط به زمانى است كه ابراهيم (عليه السلام) ديوارهاى كعبه را بالا مي‌برد. زمانى كه ديوار بالا رفت و ديگر دست بدان نرسيد ، سنگى آوردند و ابراهيم (عليه السلام) بر روى آن ايستاد و سنگها را از دست اسماعيل (عليه السلام) گرفت و ديوار كعبه را بالا برد. در روايت ديگرى آمده است كه ابراهيم بر روى اين سنگ ايستاد و مردم را به حج فرا خواند. بر روى اين سنگ اثرى از انگشتان پاى آن حضرت ديده مي‌شود. اين سنگ به شكل تقريبى ، مربع است با طول و عرض 40 سانتى متر و ارتفاع تقريبى 50 سانتى متر و رنگ آن ، رنگى ميانه سفيد و سياه و متمايل به زرد است. از زمان مهدى عباسى بدين سو ، اين سنگ با طلا پوشانده شده و در محفظه‌اى قرار گرفته است تا صدمه نبيند.
زمزم
چاه زمزم از ديگر آثار مسجد الحرام است كه با نامهاى : «چاه اسماعيل» ، «حفيرة عبد المطلب» ، «شفاء سقم» ، «عافيه» ، «ميمونه» ، «طعم» ، «بركه» ، «بره» و... شناخته مى‌شود. اين چاه در سمت شرقى مسجد الحرام قرار دارد و همانند ديگر مشاهد حج ، از آثار ابراهيم ، اسماعيل و هاجر است. در روايات آمده است ، پس از آن كه ابراهيم (عليه السلام) ، همسر و فرزندش را ترك كرد ، تشنگى بر آنها غالب شد و خداوند به وسيله جبرئيل ، چاه زمزم را براى حفظ جان اسماعيل (عليه السلام) و هاجر پديد آورد. بدين صورت ، چاه زمزم آيهاى است از آيات الهى.
در گذشته ، اين چاه آب مكه را تامين مىكرد ، گرچه بعدها چاه‌هاى ديگرى نيز در مكه و اطراف آن ايجاد شد. عربها براى اين چاه تقدس بسيار قائل بودند ! وجود اين چاه و اهميت آن براى مردم مكه ، باعث شد تا در قريش منصب سقايت به وجود آيد. اين منصب در اوان ظهور اسلام ، در دست عباس عموى پيامبر ( صلي الله عليه و آله) بود. گفته شده كه در جاهليت مدت زمانى اين چاه پر شده بود و سپس عبد المطلب آن را از نو گشود. از آن زمان تا به امروز اين چاه مورد استفاده قرار مي‌گيرد ، گرچه هر از گاهى آب آن پايين و بالا مي‌شود. در روايات اهل بيت (عليهم السلام) ، نوشيدن از آب زمزم سفارش شده و همه مسلمانان به متبرك بودن آن باور دارند. بعلاوه ، آب زمزم به وسيله لوله كشى به خارج از مسجد الحرام انتقال داده شد.
مسعي
مسعى ، محلى است كه حجاج بايد در آنجا ميان كوه صفا و مروه ، به سعى بپردازند. خداوند در قرآن از صفا و مروه به عنوان «شعائر الله» ياد كرده است. صفا و مروه دو كوه كوچكى است كه در دامن كوه ابو قبيس و كوه قعيقعان قرار دارد. امروزه خيابان‌هاى جديد آنها را از يكديگر جدا ساخته و صفا را نيز دو نيم كرده است.
كوه صفا در قسمت جنوبى مسجد الحرام و كوه مروه در ناحيه شمال شرقى آن واقع است. با افزايشى كه در مساحت مسجد الحرام صورت گرفت ، مسجد به مسعى پيوند خورد و درهايى از طريق مسجد به مسعى گشوده شد. در روزگار ما ، مسعى آخرين حد مسجد الحرام به حساب مي‌آيد.
سعى بين صفا و مروه نيز همانند ديگر مشاهد حج ، يادگار اسماعيل و هاجر است. زمانى كه هاجر براى يافتن آب ، هفت بار ميان كوه صفا و مروه رفت و برگشت. در جاهليت نيز سعى بين صفا و مروه صورت مى‌گرفت ، جز آن كه بتى در اين سو و بتى در سوى ديگر قرار داشت كه سعى كنندگان به آنجا مى‌رسيدند و بتها را استلام مىكردند. اسلام يادگار هاجر را نگاه داشت و آنچه را مشركان از سر شرك بر آن افزوده بودند ، به دور ريخت.
مسعى به دو قسمت رفت و برگشت تقسيم شده است. طول آن 5/394 و عرض آن 20 متر است. ارتفاع طبقه اول 12 و ارتفاع طبقه فوقانى آن 9 متر است. شيعيان ، همانگونه كه در طبقه دوم و سوم مسجد الحرام طواف نمى‌كنند ، در طبقه دوم مسعى نيز به سعى نمى‌پردازند.
در وسط اين راه ، قسمتى نيز براى افرادى كه از راه رفتن عاجزند ، احداث شده است. مسعى هيجده درب دارد كه شمارى از آنها در سمت شرقى مسجد و برخى نيز به سمت خارج از حرم است. مجارى نسبتا بزرگى هم در كناره مسعى تعبيه شده است تا در هنگام سيل ، آب را به جهات ديگرى هدايت كند و مسعى آسيب نبيند.
در حال حاضر بخشى از كوه صفا باقى مانده كه سعى كنندگان ، در هنگام رسيدن به آن ، پاى خود را به آن مى‌زنند. گفتنى است كه بخشى از كوه ، زير پاى سعى كنندگان سنگ فرش شده و نيازى به اين كار نيست. از كوه مروه تا سال 1374 شمسى (1416 ق.) بخشى مانده بود. در طى اين سال بخش باقى مانده به هدف گسترش محدوده دور زدن سعى كنندگان برداشته شده و در انتهاى آن درى به بيرون گشوده شده است. طبعا بخشى از كوه مروه ، در محل دور زدن زير پاى سعى كنندگان است.
دريافت تصوير سه بُعدي مسجدالحرام در موقعیت روز با حجم 1.84 MB
دريافت تصوير سه بُعدي مسجدالحرام در موقعیت شب با حجم 1.83 MB
نحوه استفاده از تصوير پاناروما:
1) برای حرکت به تمامی نقاط تصویر پاناروما فقط باید ماوس را حرکت دهید و يا از كليدهاي جهت نماي صفحه كليد استفاده نماييد.
2) در این تصاویر شما می توانید به صورت مجازی لنز عکاسی را زوم کنید . از
دکمه اسکرولر ماوس و یا کلیدهای PageUP و PageDown صفحه کلید برای تعویض بزرگنمائی
تصویر از لنز ۱۷ میلی متر تا لنز ۷۵ میلی متر استفاده کنید . ضمنا این کار
را می‌توانید با نگاه داشتن کلید سمت راست ماوس و عقب و جلو کردن ماوس نیز
انجام دهید .
3) برای انتخاب تصویر پاناروما ( سه بعدی ۱۸۰ در ۳۶۰ درجه
) به عنوان محافظ صفحه نمایش ( Screen Saver ) از کلید F5 استفاده کنید
.(البته در ابتدا و قبل از اجرای تصویر آن را به محل مشخص و ثابتی انتقال
دهید تا پس از فشردن کلید F5 ، تصویر همیشه از همانجا فراخوانی شود.)
4) برای خروج از کلید ESC استفاده کنید .