|
تفسیر موضوعی قرآن کریم
برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی
آيه صادقين
در سوره توبه، آيه 119 مى خوانيم: ( يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا اتَّقوا اللهَ وَ كُونُوا مَعَ الصّادِقينَ): «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! از(مخالفان فرمان) خدا بپرهيزيد، و با صادقان و راستگويان باشيد.»
اين آيه را به طور مشروح در بحث ولايت عامه توضيح داديم امّا آنچه در اينجا نياز به توضيح بيشترى دارد شرح روايات فراوانى است كه آيه را تطبيق بر على(عليه السلام) يا همه اهل بيت(عليهم السلام) نموده است مانند:
1ـ مفسر معروف سيوطى در الدرّ المنثور از ابن عباس نقل مى كند كه در تفسير آيه ( اتَّقوا اللهَ وَ كونوا مَعَ الصّادِقينَ) گفت: «مَعَ عَلِىِّ بنِ اَبيطالب»: «يعنى با على بن ابى طالب(عليه السلام) باشيد».
شبيه همين معنى را خوارمى در مناقب و زرندى در دُرر السّمطين و عبدالله الشافعى در مناقب و حاكم حسكانى در شواهد التنزيل نقل كرده اند، با اين تفاوت كه بعضى تعبير به «هوَ عَلِى بن اَبيطالِب» دارند و بعضى « نَزَلَت فى علىِّ بنِ اَبيطالِب خاصَّة» و بعضى «مع على و اصحاب على» نقل كرده اند. (1)
2ـ حافظ سليمان قندوزى حنفى در ينابيع المودّه از سلمان فارسى نقل مى كند كه وقتى آيه ( يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنوا اتَقوا الله وَ كُونُوا مَعَ الصّادقينَ) نازل شد، سلمان عرض كرد: «يا رَسُولَ اللهِ هذا عامّة اَم خاصَّه»: «اى رسول خدا مفهوم آيه عام است يا خاص؟»
پيامبر فرمود: « اَمَّا المأمورونَ فَعامَّةُ المؤمِنينَ، وَ اَمَّا الصّادِقونَ فَخَاصَّة أخى عَلىّ وَ اَوصِيائُه مِنْ بَعْدِهِ اِلى يَوْمِ القِيامَهِ»: «اما كسانى كه مأمور به اين دستوراند، عموم مؤمنان اند; و اما صادقين خصوص برادرم على(عليه السلام) و اوصياى بعد از او تا روز قيامت هستند». (2)
3ـ حاكم حسكانى در شواهد التنزيل از عبدالله بن عمر در ذيل جمله ( وَكُونُوا مَعَ الصّادِقينَ) مى گويد: «يعنى محَمَّداً وَ اَهْلَ بَيْتِهَ، «منظور از صادقين محمد(صلى الله عليه وآله) و اهل بيت او هستند». (3)
4ـ جمعى از بزرگان اهل سنت مانند علامه حَموينى در فرائد السمطين و شيخ ابوالحسن كازرونى در شَرَف النبى از ابوجعفر الباقر(عليه السلام) در ذيل اين آيه نقل كرده اند: « مَعَ آلِ محَمَّد ـ مَعَ محمد و آلِهِ ـ مَع محمّد و علىّ» كه معنى همه نزديك به يكديگر است، يعنى با محمد(صلى الله عليه وآله) و آل او باشيد. (4)
البتّه بزرگانى كه روايات فوق را در تفسير آيه مورد بحث نقل كرده اند منحصر به افرادى كه در بالا آورديم نيستند.
اين نكته نيز حائز اهميت است كه دستور خداوند به اينكه مؤمنان همواره بايد با صادقان باشند; دستورى مطلق و بدون هيچ گونه قيد و شرط است و اين معنى جز در مورد ائمّه معصومين(عليهم السلام) امكان پذير نيست; زيرا غير معصوم ممكن است خطا كند و در آن حال بايد از او جداشد. كسانى كه در همه حال مى توان در كنار او و پيرو او بود جز معصومان نخواهند بود. بنابراين منظور از صادقين در اين آيه هر فرد راستگويى نيست، بلكه صادقانى هستند كه سخن خلاف ـ نه عمداً و نه از سهواً ـ در مورد آنها راه ندارد. با اين حال; تعجّب از بعضى از مفسران معروف اهل سنّت مانند آلوسى در روح البيان است، كه بعد از ذكر بعضى از اخبار كه صادقين را در اين آيه به على(عليه السلام)تفسير مى كند، مى افزايد شيعه به اين آيه براى حقّانيت على(عليه السلام) در امر خلافت و امامت استدلال كرده اند. سپس مى گويد: اين استدلال باطل است، و بى آنكه يك كلمه دليل براى مدعاى خود بگويد از آن مى گذرد!
اين گونه موضع گيرى نشان مى دهد كه پرده هاى ضخيم تعصب تا چه حد مى تواند مانع تابش نور تفكر گردد و آزاد انديشى را حتى از دانشمندان بگيرد.
در مقابل افراد آزاد انديشى مانند دكتر محمد تيجانى پيدا مى شوند كه مسير خود را در پرتو همين آيه و روايات مربوط پيدا كرده و آشكارا ايمان صريح خود را به على(عليه السلام) و ساير امامان اهل بيت(عليهم السلام) با نهايت شجاعت ابراز داشته، و كتاب بسيار ظريف و لطيفى در اين زمينه نوشته و نام آن را « لاَكونَ مَعَ الصّادقين» ـ هدفم اين است كه با صادقين باشم! ـ گذارده است، اين كتاب تاثير عجيبى در بسيارى از مسلمين گذارده است.
پی نوشتها:
1. مناقب، صفحه 189 ـ در دُرَرَالسمطين، صفحه 91 ـ مناقب عبدالله شافعى، صفحه 154 ـ شواهد التنزيل جلد 1 صفحه 259.
2. ينابيع الموده، صفحه 115.
3. شواهد التنزيل، جلد 1، صفحه 262.
4. براى آگاهى بيشتر به احقاق الحق، جلد 14، صفحه 274 و 275 و الغدير، جلد 2 صفحه 277، احقاق الحق، جلد 3 صفحه 296 به بعد، و جلد 14 صفحه 270 ـ 277.
|