تفسیر موضوعی قرآن کریم
برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی
آيه صديقون
در آيه 19 سوره حديد مى خوانيم: ( وَالَّذينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ اُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشَّهداءُ عِنْدَ رَبِّهِم لَهُمْ اَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ ): «كسانى كه به خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آنها صدّيقان و شاهدان نزد پروردگارشانند; براى آنان است پاداش (اعمال) شان و نور (ايمان)شان»!
در شواهد التنزيل از ابن ابى ليلى از پدرش، چنين نقل مى كند: «قالَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله)الصِّدِّيقُونَ ثَلاثَة: حَبيبُ النَّجارِ مُؤمِنُ آل ياسينَ، وَ حِزبيل (حزقيل) مُؤمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ ،وَ عَلِىُّ بْنُ اَبى طالِب الثّالِثُ وَ هُوَ اَفْضَلُهُمْ »: «رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: صدّيقان سه نفراند: حبيب نجّار، مؤمن آل ياسين، و حزقيل مؤمن آل فرعون، و على بن ابى طالب(عليه السلام) سومين نفر آنها كه از همه آنان افضل و برتر است». (1)
اين حديث در كتاب فضائل احمد حنبل، و معرفة الصّحابه ابونعيم، و مناقب ابن مغازلى نيز آمده است. (2)
مؤلف كتاب شواهد التنزيل چهار حديث ديگر به همين مضمون از طرق ديگر نقل كرده است. (3)
در كتاب ينابيع المودّة شيخ سليمان قندوزى، حديث فوق، از مسند احمد و ابونعيم و ابن مغازلى و موفق خوارزمى، از ابوليلى و ابو ايّوب انصارى نقل شده است. كه هر دو گفتند، پيامبر خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود: «الصِّدِّيْقُونَ ثَلاثَة، حَبيبُ النَّجّارِ ... وَ حِزْقيلُ مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ ... وَ عَلِىُّ بنُ اَبى طالِب وَ هُوَ اَفُضَلُهُمْ ». (4)
در كنز العمال نيز همين معنى از ابن عبّاس نقل شده است. (5)
احقاق الحق نيز اين حديث را از كتب طرق مختلف نقل كرده است. (6)
اگر چه احاديث فوق به طور مستقيم سخنى درباره مسأله خلافت نمى گويد; ولى اثبات مقام صدّيق امّت بودن براى على(عليه السلام) چنان فضيلتى است كه هرگاه در كفّه ترازوى مقايسه او با ديگران گذارده شود برترى آشكارى را نشان مى دهد كه او را از همه شايسته تر براى مقام خلافت پيامبر معرفى مى كند.
عجب اينكه مطابق اين روايات كثيره، صدّيق اين امّت على(عليه السلام) است، اما گروهى اين لقب را به ديگران داده اند. درست است كه در ذيل اين آيه روايتى نقل كرده اند كه صديقون هشت نفراند، از جمله ابوبكر و على(عليه السلام) و... ولى اين روايت از پيامبر(صلى الله عليه وآله)نيست، و رواياتى كه از پيامبر(صلى الله عليه وآله) نقل شده، على(عليه السلام) را صديق اين امت معرفى مى كند.
اين نكته نيز لازم به يادآورى است كه عموميت مفهوم آيه، تضادى با روايات فوق ندارد; زيرا بارها گفته ايم كه اين گونه روايات ناظر به فرد اكمل است، يعنى مى گويد: كامل ترين مصداق صديق، در امّت اسلامى على(عليه السلام) است، كسى كه بسيار صادق و راستگو بود، و قبل از تمام مردان امت ايمان آورد و تصديق پيامبر(صلى الله عليه وآله) نمود و پيامبر(صلى الله عليه وآله) عنوان صديق در امّت اسلامى را به او داد.
پی نوشتها :
1. شواهد التنزيل، جلد 2، صفحه 223، حديث 938.
2. تعليقات و حواشى محمودى بر شواهد التنزيل، جلد 2، صفحه 224.
3. همان مدرك، حديث 939 ـ 942.
4. ينابيع المودّة، صفحه 124 باب 42.
5. كنز العمال، جلد 11، صفحه 601، حديث 32898.
6. احقاق الحق، جلد 3، صفحه 243.
|