|
|
سخنان گهربار امام كاظم (عليه السلام)
|
|
1- رَحِــمَ اللهُ عَبــداً نُوَمَـةً عَـرَفَ الناسَ و لا يَعـرِفونَـهُ
خداوند بنده‌ي گمنام را بيامرزد، او مردم را مي‌شناسد ولي مردم او را نمي‌شناسند.
ميزان الحکمه، عنوان 819
|
|
2- مَن تَکَـلَّفَ ما لَيسَ مِن عَمَلِهِ ضَيَّعَ عَمَلَهُ وَ خابَ امَلُهُ
آن که کاري بيشتر از توانش را بر خود بار کند، کار را تباه کرده و اميدش را نااميد کرده
است.
الدّره الباهره، ص 33
|
3- المَـغبـُونُ مَن غَـبَنَ عُـمُـرَهُ ساعةً بَـعـدَ ساعةٍ
مغبون آن است که عمر خود را لحظه به لحظه از دست بدهد.
معاني الاخبار، ص 342
|
|
4- لَو ظَـــهَرتِ الآجالُ افتُضِحَتِ الآمالُ
اگر اجل ها آشکار مي‌شدند، آرزوها رسوا مي‌گشتند.
غررالحکم، ح 7577
|
|
5- رَأسُ السَّــخاءِ اداءُ الامانة
اوج سخاوت، اداي امانت است.
مقصد الراغب، ص 161
|
|
6- مَن اتي الي اخيهِ مَکرُوهاً فَبـنَـفسِـهِ بَدأ
هر کس به برادرش بدي کند، از خود آغاز و به خود بدي کرده است.
اعلام الدين، ص 305
|
|
7- مَن وَکَــدَهُ الفَــقرُ اَبطَــرَهُ الغِــني
هر که را ناداري اندوهگين کند، توانگري سر مستش سازد.
الدره الباهره، ص 34
|
|
8- مَن لَم يَجِد لِلاساءَةِ مَضاً لَم يَکُن لِلاحسانِ عِندَهُ مَوقِعٌ
آن که از بدي، رنجيده نمي‌شود، نيکي کردن به او جائي ندارد.
الدرّه الباهره، ص 34
|
|
9- الإيمانُ فَوْقَ الاْسْلامِ
بِدَرَجَة، وَالتَّقْوي فَوْقَ الإيمانِ بِدَرَجَة، وَ الْيَقينُ فَوْقَ التَّقْوي
بِدَرَجَة، وَ ما قُسِّمَ فِي النّاسِ شَيْيءٌ أقَلُّ مِنَ الْيَقينِ
ايمان، يك درجه
از اسلام بالاتر است; تقوي نيز، يك درجه از ايمان بالاتر; يقين، يك درجه از
تقوي
بالاتر و برتر ميباشد و درجه اي كمتر از مرحله يقين در بين مردم
ثمره بخش نخواهد
بود.
بحارالأنوار، ج 67، ص 136، ح 2
|
|
10- ألْمُؤْمِنُ مِثْلُ كَفَّتَي
الْميزانِ كُلَّما زيدَ في ايمانِهِ زيدَ في بَلائِهِ
مؤمن همانند دو
كفّه ترازو است، كه هر چه ايمانش افزوده شود بلاها و آزمايشاتش بيشتر
مي‌گردد.
تحف العقول، ص 301
|
|
11- ثَلاثَةٌ يَجْلُونَ الْبَصَرَ:
النَّظَرُ إلَي الخُضْرَةِ، وَ النَّظَرُ إلَي الْماءِالْجاري، وَ النَّظَرُ إلَي
الْوَجْهِ الْحَسَنِ
سه چيز بر
نورانيّت چشم مي‌افزايد: نگاه بر سبزه، نگاه بر آب جاري و نگاه به صورت زيبا.
وسائل الشّيعة، ج 5، ص 340، ح 3
|
|
12- قَليلُ الْعَمَلِ مِنَ الْعاقِلِ
مَقْبُونٌ مُضاعَفٌ وَ كَثيرُالْعَمَلِ مِنْ أهْلِ الْهَوي وَالْجَهْلِ
مَرْدُودٌ
اعمال شخص عاقل
مقبول است و چند برابر أجر خواهد داشت گرچه قليل باشد، ولي
عمل زياد شخص نادان و هوسران پذيرفته نخواهد بود.
تحف العقول، ص 286
|
|
13- ما فِي الْميزانِ شَيْيءٌ أثْقَلُ
مِنَ الصَّلاةِ عَلي مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمّد
در ميزان الهي
عمل و چيزي، سنگين‌تر از ذكر صلوات بر محمّد و آل محمد (صلوات
الله عليهم اجمعين) نيست.
الكافي، ج 2، ص 494، ح 15
|
|
14- ما مِنْ بَلاء يَنْزِلُ عَلي
عَبْد مُؤْمِن، فَيُلْهِمُهُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الدُّعاءَ، إلاّ كانَ كَشْفُ
ذلِكَ الْبَلاءِ وَشيكاً، وَ ما مِنْ بَلاء يَنْزِلُ عَلي عَبْد مُؤْمِن
فَيُمْسِكُ عَنِ الدُّعاءِ إلاّ كانَ
ذلِكَ الْبَلاءُ طَويلاً، فَإذا نَزَلَ
الْبَلاءُ فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعاءِ، وَ التَّضَرُّعِ إلَي اللّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
بلائي و گرفتاري
بر مؤمني وارد نمي‌شود مگر آن كه خداوند جلّ و علي بر او الهام
مي‌فرستد
كه به درگاه باري تعالي دعا نمايد; و آن بلا سريع بر طرف خواهد شد. و چنانچه
از
دعا خود داري نمايد، آن بلا و گرفتاري طولاني گردد. پس هر گاه فتنه و بلائي بر شما
وارد
شود، به درگاه خداوند مهربان دعا و زاري نمائيد.
الكافي، ج 2، ص 471، ح 2
|
|
15- لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسِبْ
نَفْسَهُ في كُلِّ يَوْم، فَإِنْ عَمِلَ حَسَناً إسْتَزادَ اللهَ، وَ إنْ
عَمِلَ
سَيِّئاً إسْتَغْفَرَاللهَ وَ تابَ اِلَيْهِ
از شيعيان و
دوستان ما نيست، كسي كه هر روز محاسبه نَفْس و بررسي اعمال خود را
نداشته باشد، كه
اگر چنانچه اعمال و نيّاتش خوب بوده، سعي كند بر آن ها بيفزايد و اگر
زشت و
ناپسند بوده است، از خداوند طلب مغفرت و آمرزش كند و جبران نمايد.
وسائل الشّيعة، ج 16، ص 95، ح 21074
|
|
16- يُسْتَحَبُّ غَرامَةُ الْغُلامِ
في صِغَرِهِ لِيَكُونَ حَليماً في كِبَرِهِ وَ يَنْبَغي لِلرَّجُلِ أنْ
يُوَسِّعَ
عَلي عَيالِهِ لِئَلاّ يَتَمَنَّوْا مَوْتَهَ
بهتر است پسر را
در دوران كودكي به كارهاي مختلف و سخت، وادار نمائي تا در بزرگي
حليم و بردبار
باشد; و بهتر است مرد نسبت به اهل منزل خود دست و دل باز باشد و در حدّ
توان
رفع نياز كند تا آرزوي مرگش را ننمايند.
وسائل الشّيعة، ج 21، ص 479، ح 27805
|
|
17- بِئْسَ الْعَبْدُ يَكُونُ ذاوَجْهَيْنِ وَ ذالِسانَيْنِ
بد شخصى است آن كه داراى دو چهره و دو زبان مى باشد.
بحارالأنوار: ج 1، ص 150، ضمن ح 30
|
|
18- لَيْسَ مِنْ دَواء إلاّ وَ هُوَ
يُهَيِّجُ داءً، وَ لَيْسَ شَيْءٌ فِي الْبَدَنِ أنْفَعَ مِنْ إمْسَاكِ الْيَدِ
إلاّ عَمّا يَحْتاجُ إلَيْهِ
هيچ داروئي نيست
مگر آن كه در اثر عوارض جنبي آن دردي ديگر را تهييج و تحريك
مي نمايد; و هيچ
درماني بهتر و سود مندتر از امساك و خودداري نيست مگر در حال نياز و
ضرورت.
الكافي، ج 8، ص 273، ح 409
|
|
19- رَحِمَ اللهُ عَبْداً تَفَقَّهَ،
عَرَفَ النّاسَ وَلايَعْرِفُونَهُ
خداوند متعال
رحمت كند بنده اي را كه در مسائل ديني تفقه
و تحقيق نمايد (فقيه و عالم
باشد) و نسبت به مردم شناخت پيدا كند، گرچه مردم او را
نشناسند و قدر و منزلت او را
ندانند.
نزهة النّاظر و تنبيه الخاطر، ص 122، ح 2
|
|
20- إنَّ أهْلَ الاْرْضِ مَرْحُومُونَ
ما يَخافُونَ، وَ أدُّوا الاْمانَةَ، وَ عَمِلُوا بِالْحَقِّ
اهل زمين مورد
رحمت - و بركت الهي - هستند، مادامي كه خوف و ترس - از گناه و
معصيت داشته باشند
-، اداي امانت نمايند و عمل به حق كنند.
تهذيب الأحكام، ج 6، ص 350، ح 991
|
|
21- مَنِ اسْتَشارَ لَمْ يَعْدِمْ
عِنْدَ الصَّوابِ مادِحاً، وَ عِنْدَالْخَطإ عاذِراً
كسي كه در امور
زندگي خود مشورت كند، چنانچه درست و صحيح عمل كرده باشد مورد
تعريف و تمجيد قرار مي گيرد و اگر خطا و اشتباه كند عذرش پذيرفته است.
نزهة الناظر و تنبيه الخاطر، ص 123، ح 13
|
|
22- ما قُسِّمَ بَيْنَ الْعِبادِ
أفْضَلُ مِنَ الْعَقْلِ، نَوْمُ الْعاقِلِ أفْضَلُ مِنْ سَهَرِالْجاهِلِ
چيزي با
فضيلت تر و بهتر از عقل، بين بندگان توزيع نشده است، (تا جائي كه) خواب عاقل
افضل و بهتر از شب زنده داري جاهل بي خرد است.
تحف العقول، ص 213
|
|
23- لا تَدْخُلُوا الْحَمّامَ عَلَي
الرّيقِ، وَ لا تَدْخُلُوهُ حَتّي تُطْعِمُوا شَيْئاً
بعد از صبحانه، بدون
فاصله حمّام نرويد; همچنين سعي شود با معده خالي داخل حمام
نرويد، بلكه حتّي
الامكان قبل از رفتن به حمّام قدري غذا بخوريد.
وسائل الشّيعة، ج 2، ص 52، ح 1454
|
|
24- اِيّاكَ وَ الْمِزاحَ، فَاِنَّهُ
يَذْهَبُ بِنُورِ ايمانِكَ، وَ يَسْتَخِفُّ مُرُوَّتَكَ
بر حذر باش از
شوخي و مزاح چون كه نور ايمان را از بين مي برد و جوانمردي و آبرو
را سبك
و بي اهميّت مي‌گرداند.
وسائل الشّيعة، ج 12، ص 118، ح 15812
|
|
25- اللَّحْمُ يُنْبِتُ اللَّحْمَ،
وَالسَّمَكُ يُذيبُ الْجَسَدَ
خوردن گوشت،
موجب روئيدن گوشت در بدن و فربهي آن مي‌گردد; ولي خوردن ماهي،
گوشت بدن را آب
و جسم را لاغر مي‌گرداند.
وسائل الشيعة، ج 25، ص 78، ح 21240
|
|
26- مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكي
عَمَلُهُ، وَ مَنْ حَسُنَتْ نيَّتُهُ زيدَ في رِزْقِهِ، وَ مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ
بِإخْوانِهِ وَ أهْلِهِ مُدَّ في عُمْرِهِ
هر كه زبانش
صادق باشد اعمالش تزكيه است، هر كه فكر و نيّتش نيك باشد در روزيش
توسعه خواهد
بود، هر كه به دوستان و آشنايانش نيكي و احسان كند، عمرش طولاني
خواهد شد.
تحف العقول، ص 388
|
|
27- الْمُؤْمِنُ بِعَرْضِ كُلِّ
خَيْر، لَوْ قُطِّعَ أنْمِلَةً أنْمِلَةً كانَ خَيْراً لَهُ، وَ لَوْ وَلّي
شَرْقَها وَ
غَرْبَها كانَ خَيْراً لَهُ
مؤمن (هميشه، در
همه حالات) در معرض خير و سعادت خواهد بود، چنانچه (در سختي
قرار گيرد و) بندهاي
بدنش قطعه قطعه گردد برايش خير و خوشبختي است; و اگر هم تمام
شرق و غرب دنيا در
اختيارش قرار گيرد، نيز برايش خير و سعادت است.
كتاب التمحيص، ص 55، ح 109
|
|
28- مَنْ اَرادَ أنْ يَكُونَ أقْوي
النّاسِ فَلْيَتَوَكَّلْ علَي اللّهِ
هركس بخواهد (در
هر جهتي) قوي ترينِ مردم باشد بايد توكّل در همه امور، بر خداوند
سبحان
نمايد.
بحارالأنوار، ج 75، ص 327
|
|
29- أداءُ الاْمانَةِ وَ الصِّدقُ
يَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَ الْخِيانَةُ وَ الْكِذْبُ يَجْلِبانِ الْفَقْرَ وَ
النِّفاقَ
امانت داري
و راست گوئي، هر دو موجب توسعه روزي مي‌شوند; وليكن خيانت در امانت و
دروغ گوئي موجب فلاكت و بيچارگي و سبب تيرگي دل ميباشد.
تحف العقول، ص 297
|
|
30- أبْلِغْ خَيْراً وَ قُلْ خَيْراً
وَ لا تَكُنْ إمَّعَة
نسبت به
هم نوع خود خير و نيكي داشته باش، و سخن خوب و مفيد بگو، و خود را تابع
بي تفاوت و بي مسئوليّت قرار مده.
تحف العقول، ص 304
|
|
31- فَضْلُ الْفَقيهِ عَلَي العابِدِ
كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَي الْكَواكِبِ، وَ مَنْ لَمْ يَتَفَقَّهْ في
دينِهِ لَمْ
يَرْضَ اللّهُ لَهُ عَمَلاً
ارزش و فضيلت
فقيه بر عابد همانند فضيلت خورشيد بر ستاره ها است; و كسي كه در
امور دين
فقيه و عارف نباشد، خداوند نسبت به اعمال او راضي نخواهد بود.
تحف العقول، ص 303 و ص 209
|
|
32- صَلوةُ النّوافِلِ قُرْبانٌ اِلَي
اللهِ لِكُلِّ مُؤمِن
انجام نمازهاي
مستحبّي، هر مؤمني را به خداوند متعال نزديك مي‌نمايد.
وسائل الشيعة، ج 4، ص 73، ح 4547
|
|
33- مَثَلُ الدّنيا مَثَلُ
الْحَيَّةِ، مَسُّها لَيِّنٌ وَ في جَوْفِهَا السَّمُّ الْقاتِلِ،
يَحْذَرُهَاالرِّجالُ
ذَوِي الْعُقُولِ وَ يَهْوي اِلَيْهَاالصِّبْيانُ
بِأيْديهِمْ
مَثَل دنيا
همانند مار است كه پوست ظاهر آن نرم و لطيف و خوشرنگ، ولي در درون آن
سمّ
كشنده‌اي است كه مردان عاقل و هشيار از آن گريزانند و بچّه صفتان و بولهوسان
به
آن عشق مي‌ورزند.
تحف العقول، ص 292
|
|
34- مَثَلُ الدُّنيا مَثَلُ
ماءِالْبَحْرِ كُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعطْشانُ اِزْدادَ عَطَشاً حَتّي
يَقْتُلُهُ
مَثَل دنيا همانند آب دريا است كه انسانِ تشنه، هر چه از آن
بياشامد بيشتر تشنه
مي‌شود و آنقدر ميل مي‌كند تا هلاك شود.
تحف العقول، ص 292
|
|
35- مَنْ نَظَرَ بِرَأيْهِ هَلَكَ، وَ
مَنْ تَرَكَ أهْلَ بَيْتِ نَبيِّهِ ضَلَّ، وَ مَنْ تَرَكَ كِتابَ اللهِ وَ
قَوْلَ
نَبيِّهِ كَفَرَ
هركس به رأي و
سليقه خود اهميّت دهد و در مسائل دين به آن عمل كند هلاك مي‌شود،
و هركس
اهل بيت پيغمبر (صلّي الله عليه وآله وسلّم) را رها كند گمراه مي‌گردد، و
هركس
قرآن و سنّت رسول خدا را ترك كند كافر ميباشد.
الكافي، ج 1، ص 72، ح 10
|
|
36- إنَّ اللهَ لَيُبْغِضُ
الْعَبْدَ النَّوّامَ، إنَّ اللهَ لَيُبْغِضُ الْعَبْدَ الْفارِغَ
همانا خداوند
دشمن دارد آن بندهاي را كه زياد بخوابد، و دشمن دارد آن بندهاي
را كه بيكار
باشد.
وسائل الشّيعة، ج 17، ص 58، ح 4
|
|
37- التَّواضُعُ: أنْ تُعْطِيَ النّاسَ
ما تُحِبُّ أنْ تُعْطاهُ
تواضع و فروتني
آن است كه آن چه دوست داري، ديگران درباره تو انجام دهند، تو هم همان
را درباره
ديگران انجام دهي.
وسائل الشّيعة، ج 15، ص 273، ح 20497
|
|
38- مَن
استَوی یَوماهُ فَهُو مَغبُون، و مَن كَان آخَر یَومَیه شَرُّهُما فَهُو
مَلعُون، و مَن
لَم یَعرف الزِّیادَه فِی نَفسِه فَهُو فی نُقصان، و مَن
كان إلی النُّقصان فَالمَوتُ خَیرٌ لَهُ
كسی
كه دو روزش مساوی باشد، مغبون است، و كسی كه دومین روزش، بدتر از روز
اولش باشد ملعون است، و كسی كه در خودش افزایش نبیند در نقصان است، و كسی
كه
در نقصان است مرگ برای او بهتر از زندگی است.
بحاالانوار، ج 78، ص 3
|
39- عَظِّمِ العالِمَ لِعِلْمِهِ وَدَعْ مُنازَعَتَهُ، وَ صَغِّرِالْجاهِلَ لِجَهْلِهِ وَلاتَطْرُدْهُ وَلكِنْ قَرِّبْهُ وَ
عَلِّمْهُ
عالم را به جهت
علمش تعظيم و احترام كن و با او منازعه منما، و جاهل را به جهت جهلش
كوچك شمار ولى
طردش هم نگردان، بلكه به او نزديك شو و آنچه نمى‌داند تعليمش بده.
تحف العقول، ص 303 و ص 209
|
|
40- مَن أرادَ أن یکنَ أقوَی النّاسِ فَلیتَوکل عَلی اللهِ
هر که می‌خواهد که قویترین مردم باشد بر خدا توکل نماید.
بحار الانوار،7، ص143
|