سفر مجازي به حرم حضرت اباالفضل (عليه السلام)

مقام و مرقد حضرت ابوالفضل علمدار كربلا و يار باوفا و برادر فداكار امام حسين (عليه السلام) در سيصد متري شمال شرقي حرم آن حضرت قرار دارد و یک میدان بزرگ، هر دو آستانه را در بَر گرفته است. اين آستان مقدس، تاریخ مشترکی با آستانه سیدالشهداء اباعبدالله‌الحسین (عليه السلام) دارد و یکی از مهمترین زیارتگاه‌های شیعیان جهان است. حضرت ابوالفضل العباس (عليه السلام)، که به امر برادرش سیدالشهداء (عليه السلام) به منظور تهیه‌ي آب، برای خیمه‌گاه خاندان نبوت به آبشخور فرات رفته بود، در یک جنگ دلیرانه در کنار نهر علقمه به شهادت رسید و به علت دوری محل شهادت ايشان از خیمه‌گاه سیدالشهداء (عليه السلام) و میدان نبرد و نیز شدت یافتن جنگ، پیکر مطهر ايشان در همان محل باقی ماند و سپس، همانجا نیز به خاک سپرده شد. بنی‌اسد، اولین کسانی بودند که قبر مطهر آن حضرت را به شکلی بارز و برجسته بنا کردند که آثار آن از بین نرود. اولین زائران این آستانه مطهر نیز نخست عبیدالله فرزند حرّ جعفی،‌ از برجستگان شیعه در کوفه و سپس در بیستم صفر سال ۶۲ ق صحابی مشهور جابر بن عبدالله انصاری بودند.

عمارت اول: مختار ثقفی در سال ۶۶ قمری، با کمک جمعی از اعراب و نیز ایرانیان که از شیعیان علی بن ابیطالب (عليه السلام) بودند، به خونخواهی سیدالشهداء (عليه السلام) قیام کرد و در دوران قدرت و حکومت او (توسط خود ايشان یا دیگر شیعیان) اولین عمارت آستانه بنا گشت و این عمارت و به طور کلی تمام شهر کربلا، کم کم رو به آبادانی نهاد، ولی هارون الرشید در سال ۱۷۰ قمری دستور خراب کردن آن را داد.

عمارت دوم : مأمون، که در سال ۱۹۸ قمری قدرت را به دست گرفت، بر خلاف سیاست پدر خود و برای جلب رضایت و کمک شیعیان خراسان، برخورد دوستانه‌ای با شیعیان در پیش گرفت، لذا محبان خاندان عصمت و طهارت این فرصت تاریخی را مغتنم شمرده و بدینگونه، عمارت دوم آستانه در عصر مأمون انجام گرفت. در سال ۲۳۲ قمری متوکل عباسی بر مسند خلافت نشست. وی که نسبت به شیعیان و آل ابی طالب عناد خاصی داشت، دستور داد، آستانه حضرت سیدالشهداء (عليه السلام) و ابوالفضل العباس (عليه السلام) بلکه تمامی شهر کربلا را خراب کردند و پس از تخریب، تمامی منطقه را شخم زدند و به آن آب بستند.

عمارت سوم: المنتصر، خلیفه عباسی، بر خلاف سیاست پدر خود ـ متوکل ـ با شیعیان روش دوستانه و صمیمانه‌ای داشت. وی اموال زیادی بین علویین تقسیم کرد و حکم به تعمیر بنای شهر کربلا و آستانه ابوالفضل العباس (عليه السلام) داد. در نتیجه، کربلا در عصر او رونق یافت و زائرین آن بقاع مطهر، از اطراف و اکناف به سوی این شهر مقدس سرازیر گشتند.

عمارت چهارم : در سال ۳۶۷ قمري عضدالدوله دیلمی وارد بغداد شد، سپس به زیارت کربلا و نجف شتافت و دستور داد مرقد عظیم و با شکوهی برای حضرت اباالفضل‌العباس (عليه السلام ) بنا کنند. بنای مزبور در سال ۳۶۷ قمری آغاز شد و در سال ۳۷۲ پایان یافت و عمارت امروزه آستانه مطهر حضرت ابوالفضل العباس (عليه السلام) از عضدالدوله است که از شکوه و عظمت خاصی برخوردار است.

در عصر صفویه: شاه اسماعیل صفوی بنیانگذار حکومت شیعی صفویه، روز ۲۵ جمادی الثانی ۹۱۴ قمری فاتحانه وارد بغداد گشت و مورد استقبال بی‌نظیر شیعیان قرار گرفت. وی سپس در روز بعد، یعنی ۲۶ جمادی الثانی، به سمت کربلا حرکت و یک شبانه روز در حرم ابی عبدالله الحسین (عليه السلام) معتکف گشت، آنگاه به آستانه حضرت ابوالفضل العباس (عليه السلام) شتافت و دستور تعمیرات وسیعی را در آن آستانه صادر و دوازده قندیل از طلای خالص به نام دوازده امام را که با خود آورده بود به حرم حضرت ابوالفضل العباس (عليه السلام) اهدا کرد و تمامی حرم مطهر و رواقها را با فرش گرانبهای ابریشم‌بافت اصفهان مفروش نمود و خدمه مخصوصی نیز برای نگاهداری و روشنایی قندیل آستانه استخدام کرد که تبار آن امروزه با عنوان (آ ‎ل قندیل) در کربلا شهرت دارد. اسماعیل صفوی، همچنین دستور کاشی‌کاری گنبد صادر کرد که تا سال ۱۳۰۲ قمری کاشی‌کاری باقی بود.

در عصر نادرشاه افشار: در سال ۱۱۵۳ قمری نادرشاه هدایای زیادی به آستانه حضرت عباس (عليه السلام) ارسال داشت و تعمیرات وسیعی در آن بارگاه ملکوتی انجام گرفت.

در عصر وهابیان: در  ۱۸ ذی الحجة الحرام سال ۱۲۱۶ قمری، که انبوه مردم برای درک زیارت عید غدیر از کربلا به نجف اشرف رفته بودند، سعود بن عبدالعزیز وهابی فرصت را مغتنم شمرده و با لشگری عظیم به شهر کربلا حمله برد و حکم به تاراج تمامی شهر داد و آستانه حضرت ابوالفضل العباس (عليه السلام) را نیز خراب کرد و تمامی هدایای سلاطین و ملوک صفویه و نادرشاه و قندیل‌های طلا و نقره و غیره را به یغما برد.
در عصر قاجاریه: پس از حمله وهابیهای سعودی به کربلا و رسیدن خبر این جنایت وحشتناک به ایران، مردم خیّر ایران با همراهی و همدلی دولت وقت ایران (زمان فتحعلی شاه قاجار) کمک‌های سخاوتمندانه‌ای به این شهر ماتم‌زده نمودند و تمامی خرابی‌های وارده را ترمیم کردند. آستانه حضرت عباس (عليه السلام) نیز به شکل احسن تعمیر گشت و از جمله این تغییرات، نصب ضریح نقره‌اي، اهدایی فتحلی‌شاه قاجار بود که در سال ۱۲۲۷ قمری انجام گرفت. تعمیرات آن آستانه مقدسه در طول دوران قاجاریه قطع نشد و ناصرالدین شاه کاشی‌کاری گنبد را تجدید کرد (در سال ۱۳۰۴ قمری کاشی‌کاری صحن شریف، و در سال ۱۳۰۵ قمری کاشی‌کاری گنبد مطهر انجام یافت). همچنین، شیخ عبدالحسین تهرانی، معروف به شیخ العراقین، با استفاده از ثلث میرزا تقی خان امیرکبیر ـ صدر اعظم مشهور ایران ـ تعمیرات وسیعی در آستانه مزبور انجام داد.

ضريح حضرت ابالفضل(عليه السلام )
قبر مطهر در وسط حرم شریف واقع شده و بر روی آن صندوق خاتم نفیس اهدایی قرار دارد که با گذشت زمان تعمیراتی روی آن انجام شده است. روی صندوق را ضریح نقره‌ای پوشانده که به همت بزرگ مرجع جهان تشیع، مرحوم آیت الله العظمی سید محسن حکیم (قدس سره) و با دست هنرمندان ایرانی در اصفهان با به کار بردن چهارصد هزار مثقال نقره خالص و هشت هزار مثقال طلا پس از سه سال کار مداوم در سال ۱۳۸۵ قمری در حرم مطهر نصب گشته است. چهار طرف حرم شریف دارای چهار رواق قرینه است که ابهت خاصی به حرم بخشیده و به یکدیگر منتهی می‌گردند. سقف و تمامی دیوارهای حرم مطهر و رواقها به دست هنرمندان ایرانی آینه‌کاری شده است.

صحن حرم حضرت ابالفضل(عليه السلام)
حرم ابوالفضل (عليه السلام) را صحن وسيعي به مساحت 9300 متر مربع احاطه كرده و تمامي مساحت صحن و حرم 4370 متر مربع مي‌باشد و از نظر نقشه و سبک معماری مانند آستانه سیدالشهداء ابی‌عبدالله‌الحسین (عليه السلام)، منتها کوچکتر از آن است. اين صحن چهار ضلعي است و هر يك از اضلاع آن، حجره‌هاي كوچكي دارد كه تعداد آن به 75 حجره مي‌رسد.  دراين حجرات، جمع کثیری از علمای امامیه و سلاطین و امرای شیعه دفن شده‌اند.
هر حجره نيز داراي ايوان كوچك است. در ميان هر يك از آن‌ها، ايواني بزرگ در دو طبقه با حجره‌هايي قرار دارد. ديوارهاي اين ايوان‌ها كاشي‌كاري است و با شكل‌هاي زيباي هندسي و آيه‌هاي قرآن كريم تزيين شده است. اين كاشي‌كاري‌ها، كار محمد حسين بن محمد ابراهيم در 1304 ه.ق. است. گنبد و دو مناره را هم او كاشي‌كاري كرده است.

درب هاي حرم
صحن شریف دارای هشت درب بزرگ ورودی و خروجی است: در قسمت جنوب صحن، درب قبله و یا درب‌الرسول (صلي الله عليه و آله) و در قسمت شمال درب امام محمد جواد (عليه السلام) قرار دارد. قسمت غرب صحن دارای چهار درب می‌باشد: درب امام حسن (عليه السلام)، درب امام حسین (عليه السلام)، درب امام صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، درب امام موسی بن جعفر (عليه السلام). قسمت شرقی صحن نیز دارای دو درب به نامهای درب امام امیرالمؤمنین (عليه السلام) و درب امام علی بن موسی الرضا (عليه السلام) می‌باشد.

ايوان هاي حرم

ايوان طلا
ایوان طلا ایوانی است وسیع كه در جلوی گنبدخانه حرم و مشرف بر صحن شریف است. مساحت اين ايوان 320 متر مربع مي‌باشد و در نماي آن از آجرهاي مسي رنگ و طلا كاري استفاده شده است و چند بيت شعر به زبان تركي بر بالاي آن ديده مي‌شود. اين چند بيت شعر تركي نشان مي‌دهد كه ايوان در عصر پادشاهان عثماني (سلطان عبد الحميد) تجديد بنا شده است. طلا كاري ايوان را احترام الدوله، همسر ناصرالدين شاه، به سال 1309 ه.ق. انجام داده و قسمت‌هاي باقي مانده را نيز آصف محمد علي شاه لكهنوي به پوشش طلا آراسته است. اين ايوان به وسيله‌ي يك درب طلايي ميناكاري كه به دست هنرمندان اصفهاني ساخته شده است، به داخل حرم وصل مي‌شود كه روي آن اين عبارت به چشم مي‌خورد: « رجب علي الصائغ ابن مرحوم فتح الله شوشتري عام 1355 ه.ق. صاغها النقاش محمد حسن بن مرحوم شيخ موسي كتبها محمد جواد الخطاط .«
دو درِب ديگر از جنس نقره در سمت شرق و غرب آن قرار دارد. روي آن‌ها شعرهايي با تاريخ 1388 ه.ق. ديده مي‌شود.
در ميان لنگه دوم در دايره‌اي اين عبارت‌ها نوشته شده است: « انا مدينة العلم و علي بابها. العبد الجاني ابن شمس الدين محمد الاصفهاني محمد علي الحسيني الطباطبايي 1359 ه.ق« .
،هر سه درب اين ايوان به داخل رواق جنوبی منتهی می‌شود
.همچنين در دو طرف اين ايوان، دو مناره به شكل زيبايي سر به فلك كشيده است

گنبد حرم مطهر حضرت عباس (عليه السلام)
حرم ابوالفضل (عليه السلام) يك گنبد و دو مناره دارد. قطر گنبد دوازده متر به صورت نيم كروي با نوك تيز و ساقه‌اي بلند است كه از آن پنجره‌هايي با قوس‌هاي كماني به بيرون گشوده مي‌شود. ارتفاع آن 39 متر است و نماي داخلي و بيروني آن به صورتي زيبا تزيين شده است. در نماي داخلي آيه‌هايي از قرآن كريم در ميان كاشي‌هاي زيبا به رنگ سفيد و به خط ثلث به چشم مي‌خورد. تاريخ كاشي‌كاري، بر اساس كتيبه آن، 1305 ه.ق. است. اين كار را امين الدوله صدر اصفهاني انجام داده است. در 1375 ه.ق.، نماي بيروني گنبد با روكشي از طلا تزيين شد. اين كار با تلاش مدير اوقاف كربلا انجام يافت و در مجموع 6418 خشت طلا در آن به كار رفت. در قسمت پايين گنبد در نماي بيروني، آيه‌هايي از قرآن همراه با آينه و طلاكاري نقش بسته است.

سقاخانه‌ها
در صحن حضرت ابوالفضل (عليه السلام) دو سقاخانه عمومی وجود داشته است: يكي از این آبخورگاه‌ها در ضلع شرقی صحن و در مقابل مقبره راجه قرار داشته و بهره هند (طایفه‌ای از اسماعیلیان) آن را نوسازی کرده بودند و در جوار آن نیز دو درخت میوه و یک درخت سدر بوده است.
دیگری در ضلع غربی،‌ در جوار باب السوق بوده و در نزدیک آن دو درخت خرما وجود داشته است. البته امروزه از این آبخورگاه‌ها و همچنین از درختان نخل و سدر اثری نیست.

نحوه  استفاده از  تصوير پاناروما:
1) برای حرکت به تمامی نقاط تصویر پاناروما فقط باید ماوس را حرکت دهید  و يا از كليدهاي جهت نماي صفحه كليد استفاده نماييد.
2) در این تصاویر شما می توانید به صورت مجازی لنز عکاسی را زوم کنید . از دکمه اسکرولر ماوس و یا کلیدهای PageUP و PageDown  صفحه کلید برای تعویض بزرگنمائی تصویر از لنز ۱۷ میلی متر تا لنز ۷۵ میلی متر استفاده کنید . ضمنا این کار را می‌توانید با نگاه داشتن کلید سمت راست ماوس و عقب و جلو کردن ماوس نیز انجام دهید .
3) برای انتخاب تصویر پاناروما ( سه بعدی ۱۸۰ در ۳۶۰ درجه ) به عنوان محافظ صفحه نمایش ( Screen Saver ) از کلید F5 استفاده کنید .(البته در ابتدا و قبل از اجرای تصویر آن را به محل مشخص و ثابتی انتقال دهید تا پس از فشردن کلید F5 ، تصویر همیشه از همانجا فراخوانی شود.)
4) برای خروج از کلید ESC استفاده کنید .