|
سفر مجازي به حرم سيد محمد بن هادي (سلام الله عليه)
آرامگاه سيد محمد بن هادي (سلام الله عليه) در 50 كيلومتري جنوب سامراء و در شمال بغداد و نزديك قريه‌اي به نام بلد از نواحي دُجَيل، بين راه بغداد و سامراء، دفن شده است. (قريه
بلد امروزه در استان صلاح الدين واقع شده است كه به سبب وجود اين قبر به
«بلد سيد محمد» معروف است. اين قريه تا بغداد هشتاد كيلومتر فاصله دارد)
ايشان، كه از بزرگان و مبارزان عصر خود بودند، در ميان شيعيان و دوستداران اهل بيت به «سبع الدجيل»، معروف بودند. سيد محمد (سلام الله عليه) در 228 قمري، به دنيا آمدند و در 252 قمري دو سال قبل از شهادت امام هادي (عليه السلام)، درحالي كه از زيارت پدر باز مي‌گشتند در قريه بلد بيمار شدند و از دنيا رفتند و در همانجا به خاك سپرده شدند.
ابو جعفر سيد محمد (علیه السلام) فرزند امام هادي (علیه السلام) در ميان صحرانشينان دجيلي و ساکنان شهر بلد، معروف به «سبع الدجيل» يعني شيرمرد دجيل است، شيعيان عرب زبان، به اين بزرگوار درست همان احترامي را قائل و معتقدند که شيعيان فارسي زبان بويژه ايرانيان براي حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام) قائلند.
وي نه تنها نزد شيعه، بلکه نزد اهل سنت و اعراب باديه هم از جايگاه رفيعي برخوردار است. آنان نيز احترام ايشان را دارند و از جنابش مي‌ترسند؛ از اين رو هرگز قسم دروغ به او نمي‌خورند و پيوسته از اطراف براي ايشان نذر مي‌برند. و مرقدش فصل الخصومه‌ي بسياري از اختلاف و مشاجرات است؛ چرا که وقتي امر منتهي به قسم به امامزاده محمد (سلام الله عليه) مي‌شود منکر از قسم خوردن نکول مي‌کند و حق را به طرف دعوا مي‌دهد، مبادا مورد خشم و نفرين آن بزرگوار قرار گيرد. بنا بر نقل شيخ کليني زماني که محمد، فرزند امام هادي (عليه السلام) فوت کرد گروهي از بني هاشم براي عرض تسليت به خانه‌ي امام هادي (عليه السلام) رفتند؛ ديدند براي آن حضرت در صحن منزل بساطي گسترده‌اند و متجاوز از يکصد و پنجاه نفر از آل ابي طالب، بني عباس و قريش گرد آن بزرگوار نشسته‌اند. در اين هنگام امام حسن (عليه السلام) - در حالي که گريبان خود را در مرگ برادر چاک زده بود. عيب جويان وقتي خواستند، به اين کار امام (علیه السلام) اشکال کنند، حضرت فرمودند: حضرت موساي پيامبر نيز در وفات برادرش هارون گريبان چاک کرد - وارد شد و کنار پدر ايستاد. پس از مدتي امام هادي (عليه السلام) رو به او کرد و فرمود:
«يا بني احدث لله شکرا فقد احدث فيک امرا» پسرم! تازه کن شکر خداي را که خداوند تازه کرد در حق تو امري را.
چند روايت ديگر نيز بدين مضمون وجود دارد. ممکن است در اين روايات تصور «بداء» شود و گفته شود اراده‌ي خدا نخست بر امامت محمد فرزند بزرگ امام هادي (عليه السلام) تعلق گرفته بود، براي خدا «بداء» حاصل شد و به فرزند ديگرش امام حسن (عليه السلام) تعلق گرفت. در صورتي که چنين نسبتي به خدا محال است چون مستلزم نسبت جهل به ذات باريتعالي است.
تأمل در مضمون سخن امام (عليه السلام) مي‌رساند که اين روايات ارتباطي با مسأله‌ي «بداء» ندارد. مضمون روايات اين است که خداوند با مرگ محمد امامت امام عسکري (عليه السلام) را براي شيعيان - که معتقد بودند محمد به خاطر کمالات و شايستگيها و نيز پسر بزرگ بودنش، جانشين پدر خواهد شد - آشکار ساخت و مرگ او در حيات پدرش موجب شد هر گونه شک و ترديدي نسبت به امامت امام عسکري (عليه السلام) از دلها زدوده شود.
اين روايت بيانگر مقام و منزلت محمد نزد خداوند است؛ چه آنکه بر اين مطلب دلالت دارد که هر چند او امام نبود و اراده‌ي خدا بر امامت برادر بزرگوارش ابو محمد (عليه السلام) تعلق گرفته بود، ولي تالي تلو امام (عليه السلام) بود؛ چون مستفاد از مجموع روايات وارد شده، در اين زمينه اين است که در ديد مردم شرايط و مقتضيات امامت - از جمله فرزند بزرگ امام بودن و برخورداري از شايستگيها و کمالات نفساني - در وجود ابو جعفر نيز فراهم بوده است؛ ولي آنان غافل از اين بودند که مرتبه‌ي اکمل و اتم اين شرايط و مقتضيات در وجود مبارک برادرش ابو محمد (عليه السلام) جمع است. به همين جهت اراده‌ي خداوند بر امامت آن گرامي پس از پدر تعلق گرفته است و اين مسأله بعد از فوت محمد براي مردم آشکار شد.
سيّد محمد (سلام الله عليه) را اُنسي عجيب با قرآن بود و زماني که قرآن مي‌خواند، روحانيت خاصّي از او جلوه‌گر مي‌شد، ايشان شيفته‌ي قرآن و عاشق تلاوت و قرائت آن بود.
حرم مطهر محمد بن هادی (سلام الله عليه)
اين آستانة مبارکه چون در مسير اصلي راه سامرا نبوده و با راه اصلي فاصله داشته، بر اثر ناامن بودن آن منطقه تا عصر صفويّه متروک مانده بود، لذا به طور دقيق از تاريخ بناي آن اطلاعي در دست نيست، جز اين که در تعميرات اساسي که در سالهاي 1379 ـ 1384 قمري در اين آستانه انجام گشت و از قرائن و پي‌هايي که مشاهده شده بعضي از اهل اطلاع، اظهار مي‌دارند که عمارت اوّل اين آستانه متعلّق به قرن چهارم است که توسط عضدالدوله ديلمي انجام گرفته است. نخستين كسي كه به تعمير و مرمت بقعه اين بزرگوار اقدام كرد شاه اسماعيل صفوي بود. سپس، مولي محمد رفيع بن محمد شفيع در 1198 قمري، به نمايندگي از سوي احمد خان دنبلي به ادامه اين كار همت گماشت. اين بقعه تا زمان ياد شده به دليل دوري از جاده اصلي سامراء چندان مورد اعتنا و توجه نبود و متروك شده بود. با قرار گرفتن اين آستان بر سر راه اصلي بغداد ـ سامراء، زائران بي شماري را به سوي خود جلب كرد و رو به آباداني نهاد. در 1208 قمري، شيخ زين العابدين كاظمي آل سلماسي گنبدي از گچ و آجر بر روي آن مزار بنا كرد و كاروان سرايي نيز جهت سكونت زائران، به هزينه احمد خان دنبلي، ساخته شد. در 1244 قمري، ملامحمد صالح برغاني قزويني با نظارت سردار حسن خان تعميراتي روي آستان سيد محمد (سلام الله عليه) انجام داد. او عمارت قبلي را تخريب و آستان و گنبد را به صورت مجلل بنا كرد كه بازسازي آن شش سال طول كشيد.
در 1310 قمري به كوشش مرحوم محدث نوري صاحب کتاب مستدرک الوسائل برخي از كاشي‌هاي گنبد مرمت و هشت حجره در جنوب و چهار حجره در طرف غرب صحن احداث شد. ضريحي از فولاد روي مرقد مطهر قرار گرفت و كف صحن با سنگ مرمر فرش شد. ديوارهاي اطراف، تا نيمه، با سنگ تزيين و بقيه آينه كاري گرديد. در سال هاي 1380 تا 1384 قمري توسعه‌اي در آستان مقدس امام زاده محمد توسط حاج آقا محمد طباطبايي قمي انجام يافت كه آخرين تعميرات در آن بود. اكنون، صحن به شكل مربعي با ضلع‌هاي 150 متري است. محيط گنبد پنجاه و ارتفاع آن 45 متر است و در كنار آن مناره‌اي به ارتفاع چهل متر قرار دارد كه در 1379 قمري ساخته شده است. داخل حرم نيز با كاشي‌كاري و آينه‌كاري هنرمندان ايراني تزيين شده است. پس از هجرت ميرزاي شيرازي به سامرا، در يکي از مسافرتهاي ميرزا که همراه شاگردانش پياده از سامرا بر آستانة سيد محمد (سلام الله عليه) مشرّف گشتند، تعميراتي انجام داده و چند حجره به حجرات صحن افزودند.
|