«شهید» از ماده «شهود» و «شهادت» به گفته مقائیس اللغة در اصل به معناى حضور و آگاهى و اعلام است و به هنگام شهادت دادن هم علم لازم است هم حضور و هم اعلام.
ولى راغب در مفردات مى گوید: این واژه به معناى حضور توأم با مشاهده است، خواه با چشم ظاهر باشد یا با چشم دل.
مشاهد حج به مکان هاى مقدّسى گفته مى شود که فرشتگان و مؤمنان در آنجا حضور مى یابند.
این که به کشتگان راه خدا «شهید» مى گویند، یا به خاطر آن است که فرشتگان رحمت در کنار آنها حاضر مى شوند یا به خاطر مشاهده نعمت هاى بزرگى است که براى آنها مهیّا گشته، یا حضور آنها در پیشگاه خدا، یا قیام آنها در طریق شهادت به حق و یا به خاطر افتادنشان بر زمین است، چرا که یکى از نام هاى زمین «شاهده» مى باشد.
روز جمعه را نیز «شاهد» مى نامند چرا که شاهد اجتماع مسلمین است و روز عرفه را «مشهود» مى گویند به خاطر آن که زائران بیت الله الحرام در آن حضور دارند.
به هر حال اطلاق وصف بر ذات پاک خداوند یا به خاطر حضور او در همه جا است، یا به جهت گواهى او بر تمامى اعمال بندگان.⁽³⁾
پیامى که این توصیف الهى به همگان مى دهد، حضور او در همه جا و گواهى او بر اعمال بندگان است، نه تنها فرشتگان و کاتبان نامه اعمال و نه فقط اعضاء بدن انسان و زمان و مکانى که در آن و بر آن زندگى مى کند گواهان اعمال او هستند، که از همه بالاتر ذات پاک خداوند شاهد و شهید است، مسلّماً توجّه به این حقیقت اثر عمیقى در اصلاح اعمال و رفتار او دارد.
آرى ایمان به خدا و معرفت صفات او یکى از مهمترین وسائل تربیت ما است.