|
|
|
|
|
|
.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
رازهاي حفظ قرآن کريم
نوشته : محمدي ري شهري
فصل دوم قسمت دوم
2- تقویت حافظه :
در بند دوم از فــصل اول گذشت که یکی از برکات حفـــظ قرآن کریم ، جوان ماندن نیروی عقــل است و اشــاره شد که جوان ماندن نیروی عقــل مستند به عواملی است که دانش بشری می تواند آن را کشف و از فرســودگی این نیرو در ایام پیری پیشــگیری نماید .
قابل توجه برای علاقمندان به حفظ قرآن ، این که در احادیث اسلامی رهنمودهای ارزنده ای در ارتباط با پیشگیری از فرسودگی نیروی عقل و قدرت حافظه وجود دارد . هر چند به دلیل قطعی نبودن سند برخی از آنها بی نیاز از بررسی های فنی و علمی نیستند .
عوامل تقویت حافظه :
در یک نگاه کلی به احادیثی که در باره ی پیشگیری از ناتوان شدن نیروی حافظه و یا تقویت ، شادابی و جوان ماندن نیروی عقل وارد شده است ، می توان آنها را به چهار دسته تقسیم کرد :
دسته اول : احادیثی که برای پیشگیری از فرسودگی نیروی حافظه و یا تقویت آن ، رعایت برخی از امور بهداشتی را توصیه کرده اند .
دسته دوم : روایاتی که تغذیه ی درست و استفاده از برخی خوردنی ها و اجتناب از برخی دیگر را در جوان ماندن نیروی حافظه و قوای ادراکی مؤثر می دانند .
دسته سوم : رهنمودهایی که قوت و یا ضعف قوه ی حافظه را با مسایل روانی مرتبط می کنند و برخی اقدامات فرهنگی را در این زمینه سودمند می شمارند .
دسته چهارم : تأکید دارند که پیشگیری از ناتوانی نیروی حافظه و تقویت آن از طریق به کار گیری و ورزش دادن آن امکان پذیر است .
و اینک چکیده ای از رهنمودهای روایات اسلامی برای شادابی و جوان ماندن حافظه :
الف ) رعایت بهداشت :
سلامتی و قــدرت قــوای ادراکی و نیروی حافــظه ارتباط مستقیم با سلامتی و شادابی جــسم دارد تا آن جا که در مَثَـل آمده : « عقل سالم در بدن سالم است » .
از این رو اجتناب از همه ی عوامل بیماری زا و بهره گیری از اموری که موجب تقویت و نشاط جسم است مانند ورزش و تفریحات سالم ، در جوان ماندن قدرت حافظه مؤثر است . اما در روایات اسلامی بر چند چیز تأکید شده است :
مسواک زدن ، ناخن گرفــتن ، روغن مالی پوست ، خواب میان روز و حجامت ، به استثــناء موضعی در پشت گردن که « نقره » نامیده می شود .
ب ) تغذیه ی سالم :
غذای سالم و استفاده ی درست از خوردنی ها و آشامیدنی ها نیز مانند رعایت امور بهداشتی برای پیشگیری از فرسودگی نیروی حافظه ضروری است ، اما آن چه در این باره مورد توجه روایات است عبارت است از :
عسل ، عدس ، گوشت به ویژه گوشت نزدیک گردن ، کرفس ، کدو ، بِه ، خُرفه ، اترج ، باقلا ، سرکه ، انار همراه با پیه آن ، مویز ، حلوا ، کُندر و سداب .
همچنین اجتــــناب از خوردن پنیر ، سیب ترش ، گشنــیز و پس خورده ی موش که در روایات اسلامی موجب کم شدن حافــظه و فراموشی است .
و مهمترین نکته ای که در پیشگیری از ضعف قوای ادراکی و حافظه از نظر تغذیه باید مورد توجه قرارگیرد عبارت است از اجتناب از پرخوری و عادت دادن خود به کم خوردن و روزه داری .
ج ) تقویت روان:
اموری که موجب تقویت روانی انسان است نیز به جوان ماندن قدرت اندیشه و نیروی حافظه کمک می کند :
یاد خدا و استعانت از او ، قرائت قرآن به ویژه خواندن « آیۀ الکرسی » ، رعایت ادب و مهربانی با افراد نادان ، از عوامل تقویت نیروی عقل و حافظه شمرده شده است .
در برخی از روایات ، خواندن این دعا بعد از هر نماز توصیه شده است :
« سُبــحَانَ مَن لا یَـعتَدی عَـلی اَهــلِ مَملَــکَتِـهِ ، سُــبحَانَ مَن لا یَـأخُــذُ اََهـلَ الأرضِ بِـاَلـوَانِ العَــذَابِ ،
سُـبحَانَ الرَّؤُفِ الرَّحِیمِ ، اَللَّـــهُمَّ اجعَــل لی فی قَــلبی نُوراً وَ بَـصَـراً وَ فَـهماً وَ عِلماً اِنَّـکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ »
پاک است خدائی که به مردم کشورش ستم روا نمی دارد ، پاک است آن که زمینیان را با عذابهای گوناگون نمی گیرد ، پاک است آن که مهربانِ پُــرمهر ، خدایا در دلم نور و بینش و فهم و دانش قرار ده که تو بر هر کاری توانائی .
فلاح السائل : ص 304/ح37
همچنین روایات اسلامی برای پیشگیری از فرسودگی ذهن و نیروی حافظه ، اجتناب از کارهای ناشایست را توصیه کرده اند و نیز نگاه کردن به کسی که او را به دار کشیده اند و خواندن نوشته ی روی قبرها وبرخی کارهای دیگر را از عوامل فراموشی و کاهش نیروی حافظه شمرده اند .
د ) ورزش حافظه :
ورزش ، همان طور که می تواند قوای جسمانی انسان را تقویت کند ، قادر است قوای روحی و ادراکی او را نیز توانمند و شاداب و با نشاط سازد . ورزش قوای ادراکی به کارگیری صحیح و منظم آن در تحصیل علم و کثرت اشتغالات علمی یکی از عوامل پیشگیری از فراموشی و تقویت اندیشه شناخته شده است ، امام علی ( ع ) در این باره می فرمایند :
« مَن اَکــثَرَ مُــدارَسَۀَ العِــلمِ لَم یَـنسَ مَا عَلِمَ وَاستَــفَادَ مَا لَم یَـعلَم »
آنکه بسیار به بحث و درس بپردازد ، آنچه را فرا گرفته فراموش نکند و آنچه را ندانسته فرا گیرد .
غررالحکم : ج1/ ص396 /ح8916
مسؤولیت اولیای استعدادهای درخشان :
رهنمودهای پیشوایان اسلام در ارتباط با عوامل قوت و ضعف قوای ادراکی در واقع تأکید بر رعایت قوانین طبیعت در حفظ و پرورش این اصلی ترین موهبت الهی به انسان است . از این رو مسؤولیت پدران مادران و مربیان استعدادهای درخشان در پاسداری از امانتی که خداوند متعال به آنها سپرده بسیار سنگین است زیرا بدون برنامه ریزی دقیق برای تقویت بنیه ی جسمی و روحی کودک ، چه بسا این نعمت بزرگ از آنها سلب گردد .
پایان قسمت دوم
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|