|
سفر مجازي به مسجد كوفه
یکی از مساجد چهارگانه بزرگ جهان اسلام است که در شهر كوفه عراق ساخته شده است. اين مسجد نخستين ساختمان شهر جديد التأسيس کوفه در سال 17 قمري بود.
مسجدي است مربع به طول 110 متر و عرض 116 متر كه صحني وسيع و بدون سقف و ديواري عظيم و مرتفع با گنجايش چهل هزار نفر را دارد . این مسجد در 12 کیلومتری شمال شهر نجف واقع است. گفته می‌شود این مسجد ابتدا توسط حضرت آدم ساخته شده و پس از مسجدالحرام قدیمی‌ترین مسجد جهان است. در دهه‌های اول هجری قمری این مسجد توسط سعد بن ابی وقّاص بازسازی و سپس توسط علي بن ابي طالب (عليه السلام) مرکزی مهم برای خلافت، در نظر گرفته شد. گفته می‌شود پس از ظهور حضرت مهدي (عليه السلام)، اين مسجد محل حكومت ايشان خواهد بود و وسعت بسیاری خواهد یافت.
ستونها و محرابهاي هفت گانه :
اين محرابها، محلّ نماز گزاردن برخي از معصومان و پيامبران (عليهم السلام) ميباشد.
دکة القضاء: سکويي است که بنا بر روايات، جايگاه قضاوت حضرت اميرالمؤمنين بوده است و در شمال شرقي مسجد قرار دارد.
بيت الطشت: در مجاورت دکة القضاء است و جايگاهي است که در آن يکي از معجزات حضرت علي (عليه السلام) به وقوع پيوست، داستان از اين قرار است كه:
دختری كه برای استحمام میان آب نهر رفته بود، زالویی وارد بدنش شده و با مکیدن خون آن دختر، کم کم بزرگ شده و باعث متورم شدن شکمش می‌شود. برادران دختر، به او گمان فرزنددار شدن از راه نامشروع بردند و درصدد كشتن او بر آمدند، براى قضاوت اين مشكل، نزد امير مؤمنان علي (عليه السلام) آمدند. آن حضرت دستور داد در کنار دکةالقضا، خیمه‌ای زدند و دخترک را در آن خیمه نشاندند. آن گاه به قابله‌ي کوفه امر کرد که آن دختر را معاینه کند. قابله پس از معاینه گفت: این دختر آبستن است. حضرت برای اثبات بی‌گناهی دختر، دستور داد طشتى پر از لجن آوردند و دختر را به روى آن قرار دادند، زالو وقتى بوى لجن شنيد از شكم دختر بيرون آمد. و با این معجزه، علی (علیه السلام) بی گناهی آن دختر را اثبات کرد. از آن پس آن محل را بیت الطشت نامیدند.
محراب اميرالمؤمنين: که محل شهادت آن حضرت نيز ميباشد. اين محراب در ميانه‌ي ديوار جنوبي مسجد قرار دارد و در سمت راست آن جايگاه شبستان بزرگ ديگري است که بنا بر برخي روايات، آنجا محراب و محل شهادت علي(عليه السلام) است.
محل به حركت درآمدن کشتي نوح: همان گونه كه در تصوير مشاهده ميكنيد، فضاي گودي است در ميانه مسجد، كه بنا بر روايات، کشتي حضرت نوح (عليه السلام) در همين نقطه به دست حضرت نوح ساخته شده و پس از آنكه آب همه جا را فرا گرفت، از همين نقطه به حركت در آمده است.
باب الثُعبان (يا دروازه اژدها): يکي از دروازه‌هاي نخستين و کهن مسجد کوفه است که در ميانه ديوار شمالي مسجد قرار دارد و در اينجا يکي از معجزات اميرالمؤمنين علي (عليه السلام) ظاهر شده است.
حرم مسلم بن عقيل (عليه السلام ):
آرامگاه حضرت مسلم (عليه السلام )، در بيرون باروي مسجد کوفه و در سمت جنوب شرقي آن قرار دارد که به وسيله راهرو کوتاهي از مسجد مي توان به درون صحن آن قدم نهاد. حرم حضرت مسلم (عليه السلام) فضاي وسيعي در شرق مسجد کوفه را در بر گرفته و از گنبد طلايي بزرگ و چندين رواق و شبستان و ايوان تشکيل شده است.
مسلم بن عقیل نوه ابوطالب از قبیله بني هاشم بود. مسلم در زمان خلافت عمویش امام علي (عليه السلام) از جانب وی متصدی منصب‌های نظامی در لشکر اسلام بود. در دوران امام حسن (عليه السلام)، مسلم در خدمت او بود. سپس در زمان امام حسين (عليه السلام ) وی به عنوان نماینده و برای بررسی اوضاع و گرفتن بيعت از مردم كوفه، عازم این شهر شد و توانست از ۱۸ هزار نفر بیعت بگیرد. با عوض شدن والی کوفه نعمان بن بشير و سر کار آمدن ابن زياد شرایط برای فعالیت مسلم سخت گردید و والی در صدد سرکوب فعالیت‌های وی برآمد . مسلم ابتدا مدتی در منزل مختار ثقفي اقامت نمود و سپس به منزل شريك ابن اعور رفت. از آنجا که شریکش از بزرگان کوفه و بیمار بود ابن زیاد تصمیم گرفت برای عیادت به منزل وی بیاید. شریک و مسلم چنین برنامه ریزی کردند که مسلم در منزل پنهان شود و پس از ورود ابن زیاد، هنگامی که شریک به او علامت داد، وی را بکشد. اما پس از ورود ابن زیاد و علامت شریک، مسلم از کشتن وی اِبا نمود. پس از رفتن ابن زیاد وقتی علت را از وی پرسیدند گفت به یاد جمله‌ای از حضرت محمد (صلي الله عليه و آله) افتادم، که در آن گفته بود مسلمان به ترور کسی را نمی‌کشد. از آن جا که ابن‌زیاد، برای سرکوبی انقلابیون به دنبال رهبر این نهضت در کوفه یعنی مسلم می‌گشت، مسلم می‌بایست جای امن‌تر و مطمئن‌تری انتخاب می‌کرد. لیکن مقر و مخفیگاه خود را تغییر داد و به خانهي «هاني بن عُروه» رفت. ابن زياد سران شهر را گرد آورد و آنان را با تهدید و تطمیع مطیع خویش ساخت. با ایجاد جوّ رعب و وحشت و دستگیری‌ها، بیم و هراس بر مردم سایه افکند و از دور مسلم پراکنده شدند. مسلم بن عقیل در كوفه تنها ماند به گونه‌ای که از هجده هزار نفر که با او پیمان بستند به هنگام مغرب تنها سی نفر باقی مانند و شب هنگام حتی یک نفر هم باقی نماند. مسلم شب به خانه طوعه رفت و پس از آنکه جایگاه او برای ابن زیاد معلوم شد نیروهایی فرستاد، مسلم از خانه بیرون آمد و در کوچه‌ها و میدان شهر یک تنه با سربازان ابن زیاد جنگید تا آنکه گرفتار شد. او را به قصر ابن زیاد بردند . مسلم در آنجا سه وصیت کرد که مُسلماً به وصیت سوم عمل نشد. اول هفتصد درهم بدهکارم آنچه داردم بفروشید و وام مرا بپردازید. دوم جسدم را در گوشه‌ای به خاک سپارید و سوم به حسین ابن علی خبر دهید که به کوفه نیاید. پس از گفتگوهای تندی که ردّ و بدل شد، به دستور ابن زیاد، او را بالای قصر برده، سر از بدنش جدا کردند و پیکرش را به زیر افکندند سر مسلم را همراه سر «هاني بن عُروه» نزد یزید فرستادند. مرگ مسلم بن عقیل، روز هشتم ذي الحجه سال 60 (روز عرفه) بود.
آرامگاه هاني بن عُروَه :
در برابر حرم حضرت مسلم و در سمت شمالي صحن او قرار دارد. وي از شيعيان با وفا و ميزبان و همرزم مسلم بن عقيل در کوفه بود و به همراه او به شهادت رسيد. هانی بن عروه، نام کامل وی، هانی بن عروة بن الفضفاض بن عمران بن ابی العاص مرادی کوفی است. او رییس طایفه بنی مراد بود که در کوفه می‌زیست.
هانی بن عروه، از صحابه امام علي (عليه السلام) بود. وی مسلم بن عقيل، فرستاده امام حسين (عليه السلام) را پناه داد و او را از عبيدالله بن زياد مخفی نگاه می‌داشت. عبیدالله بن زیاد که در آن زمان حاکم بصره و كوفه بود، برای عیادت، هانی بن عروه به خانه‌اش رفت. هانی مسلم را به کشتن او ترغیب کرد اما مسلم نپذیرفت. ابن زیاد، معقل كوفي را برای جاسوسی به خانهي هانی فرستاد. معقل کوفی محل اختفای مسلم بن عقیل را به ابن زیاد گزارش داد و هانی دستگیر و زندانی شد. به دستور ابن زیاد، هانی را بر بام دارالاماره كوفه گردن زدند . خبر کشته شدن هانی در ذات‌عرق به امام حسين (عليه السلام) رسید.
 آرامگاه مختار بن ابي عُبَيده ثَقَفي:
مختار بن ابی عبیدة ثقفی از قبیله ثقیف، كـه قبیله مشهـور و گسترده‌ای از هـوازن، از اعراب منطقه طائف اسـت، می‌باشد. كنیه‌اش ابواسحاق و لقـبش كـیـسـان بود كه كیسان به معنای زیرك و تیزهوش است. پـدر مـخـتـار ابـوعـبـیـده ثـقـفـی است كه در اوایـل خـلافـت عـمـر از طـائف بـه مـدیـنـه آمـد و در آنجـا سـاكن شد. وی یكی از سـرداران بـزرگ جـنـگ بـا ارتـش كـسـری (ایـران) در زمـان عمر بود. ماجرای رشـادت این دلیرمرد در واقعه یوم الجسر در جنگ با ارتش ایران در منطقه بصره معروف است. مـادر مـخـتـار دومـه بنت وهب است كه از زنـان بـا شخصیت بـود. او در زمان خلافت امیر المؤمنین علی (عليه السلام) با آن حضرت در عراق بود و بعد از شهادت حضرت در بصره ساكن شد. در زمانی كه امام حسن مجتبی (عليه السلام) در ساباط مداین جراحت برداشت و در خانه سعد بن مسعود ثقفی عموی مختار كه فرماندار مدائن بود ، آورده شد به نزد عمو رفت و از امام (عليه السلام) پاسداری كرد . وي
سرداري است که پس از واقعه کربلا به قيام پرداخت و انتقام خون آن شهداي
بزرگوار را از قاتلان آنان ستاند و آنان را به جزاي اعمالشان در اين دنيا
رسانيد. قبر او در گوشه شبستاني در حرم حضرت مسلم (عليه السلام)، از سمت جنوب قرار دارد.
بر اساس گواهی تـاریـخ و تـصـریـح شـیـخ مـفـیـد و طـبـری، پـس از آن كـه مـسـلم بـن عـقیل وارد كوفه شد، مستقیما به خانه مختار وارد شد، بلاذری می‌نویسد: خانـه مختـار محل ورود مسلم بود. اما با ورود مزوّرانه و غـیـرمـنتظره ابن زیاد به كوفه، ناگهان اوضاع به هم ریخت و مسلم صلاح دید از خانه مختار بـه خانهي هـانـی بـن عـروه، كـه مرد مقتدر و با نفوذ شیـعـه در كوفه بـود، نقل مكان كند.
مختار پس از ورود مسلم، آرام ننشست و پس از بیعت با مسلم، به منطقه خطرنیّه و اطراف كوفه برای جمع آوری افراد و گرفتن بیعت برای مسلم حركت كرد. ابن اثیر نوشته است: هنگام دستگیری مسلم و هانی، مختار در كوفه نبود و او برای جذب نیرو به اطراف شهر رفته بود و وقتی خبر ناگوار دستگیری مسلم را شـنـیـد، بـا جمعی از افراد و یارانش به سمت كوفه حركت كرد. اما در این هنگام ، با نیروهای مسلح ابن زیاد بـرخـورد كـرد و در پـی یـك گـفت و گوی لفظی ،مختار به حمایت عمرو بن حریث نزد ابن زیاد رفت. وقـتـی چـشـم ابـن زیاد به مختار افتاد، فریاد زد: "تو همانی كه به یاری پسر عقیل شتافتی؟ "مختار قسم یاد كرد كه من در شهر نبودم.
ابن زیاد كه عصبانی بود، عصای خود را محكم به صورت مختار كوبید، به طوری كه از نـاحیه یك چشم صدمه دید. عمروبن حریث برخاست و از مختار دفاع كرد و شهادت داد كه او در ماجرا نبوده است. ابن زیاد كمی آرام گرفت و گفت: "اگر شهادت عمرو نبود، گردنت را می‌زدم." و دستور داد مختار را به زندان افكندند. او در زندان با شيعيانى همچون "ميثم تمار" ملاقات مى‌كند. ميثم تمار در زندان به او خبرى از آينده مى‌دهد: "تو از اين زندان نجات مى‌يابى و به خونخواهى امام حسين (عليه السلام) قيام مى‌كنى و اين جبارى كه ما در زندان او هستيم (يعنى ابن زياد) به دست تو كشته خواهد شد و تو با همين پاهايت صورت و گونه‌هاى او را لگدمال خواهى كرد! مختار همچنان در زندان بود تا امام حسین (عليه السلام) به شهادت رسید.
مختار 5 سال بعد از حادثه خونین كربلا و یكسال بعد از نهضت «توابین» خود با هدف خونخواهی حسین بن علی (عليه السلام) و انتقام از قاتلان شهدای كربلا قیام كرد. 14 ربیع الاول سال 66 هـ ق، در كوفه به پا خاست و "عبدالله بن مطیع" را كه كارگزار "عبدالله بن زبیر" بود بیرون كرد. قیام و جهت گیری اصلی جنبش مختار با شعار «یا منصور اَمِت» و «یا لثارات الحسین» بود. (شعار "یا منصـور اَمِت" شعار یاران پیامبر (صلي الله عليه و آله)در جنگ بدر بود.)
درگیری‌های سختی در محله‌ها و میدان‌های كوفه شد، گروه‌هایی كشته و گروه‌هایی تسلیم شدند و مختار وارد قصر ابن زیاد شد. اشراف كوفه با او بیعت كردند. به نقل از «اخبارالطوال» اغلب سپاه مختار از موالی ایرانی بودند. بـیـشتـر سـاكـنان عراق را ایرانیان تشكیل می‌دادند و جمعیّتی عظیم بودند كه به آنان "جند الحمراء" یا "لشكر سرخ" می‌گفتند، زیرا نسبت به اعراب سیه چهره، گونه‌هایی سرخ و سـفـیـد داشـتـنـد و یـا لبـاس سـرخ مـی‌پـوشـیـدند. عمده لشكر مختار را نیز ایرانیان یا "جند الحـمـراء" تـشـكـیـل مـی‌دادنـد. ایـنـان بـه دلیـل عـدالت گـستری حكومت حضرت علی (عليه السلام) از طرفداران سرسخت خاندان پیامبر (صلي الله عليه و آله) و فرزندان حضرت علی (عليه السلام) به شمار می‌آمدند .
مختار بعد از تسلط بر حكومت، قاتلان واقعه كربلا را كشت و نیروهایی به اطراف فرستاد تا هم در مناطق دیگر غالب شده و هم جنایتكاران آنجا را به كیفرشان برساند. مدتها این تحركات و نبرد با طرفداران بنی امیه به طول انجامید. مدت
حكومت مختار، یكسال و نیم (18 ماه) بود و در 14 رمضان سال 67 هجری قمری
در سن 67 سالگی از دنیا رفت. قبر او، در رواق راهرو مرقد حضرت مسلم بن عقیل
در كوفه است.
فضیلت مسجد کوفه:
علمای شیعه و سنی در فضیلت مسجد کوفه بر دیگر مساجد «به جز مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلي الله عليه و آله)» به تفصیل سخن گفته‌اند. از رسول خدا (صلي الله عليه و آله) روایت شده است که مسجد کوفه مسجد پر برکتی است که خداوند آن را برای اهلش برگزیده است و روز قیامت برای نمازگزارش شفاعت می‌کند. اصبغ بن نباته نقل کرده است که امام علی (عليه السلام) فرمودند: ای مردم کوفه، خداوند متعال چیزی به شما عطا کرد که به هیچ کس نداده است؛ مسجد و عبادتگاه شما را برتری داد که در آن خانه آدم (عليه السلام) و نوح (عليه السلام) و ادریس (عليه السلام) و مصلای حضرت ابراهیم (عليه السلام) و برادرم خضر (عليه السلام) و مصلای من است و یکی از چهار مسجد با فضیلت است که روز قیامت این مسجد شبیه شخص محرمی که لباس پوشیده، آورده می‌شود و برای اهل خود و نمازگزارش شفاعت می‌کند و زمانی خواهد آمد که این مسجد، مصلای حضرت مهدی (عليه السلام) و هر مؤمنی خواهد شد و هیچ مؤمنی باقی نخواهد ماند، مگر این که در این مسجد نماز می‌خواند یا در آرزوی آن است. اگر مردم برکت آن را می‌دانستند از چهارگوشه جهان حتی با کشیدن خود بر روی برف و یخ به این مسجد می‌آمدند. براي مسجد كوفه در روايات حضرات معصومين (عليه السلام) فضائل زيادي بيان شده است:
امام باقر (عليه السلام) مي فرمايند :
اگر مردم به فضيلتي كه مسجد كوفه دارد واقف بودند، از راههاي بسيار دور به آنجا سفر مي‌كردند. يك نماز واجب خواندن در آنجا مساوي با به جاي آوردن يك حج و يك نماز مستحبي خواندن در آنجا معادل با انجام دادن عمره است.
امام علي (عليه السلام) نيز در اين باره مي‌فرمايند :
خواندن نماز نافله در اين مسجد معادل انجام عمره در كنار پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) و خواندن نماز واجب در آنجا مساوي انجام دادن حج با رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) است. در اين مسجد هزار پيغمبر و هزار وصي پيغمبر نماز خوانده‌اند.
امام صادق (عليه السلام)، به يكي از اصحاب كه اهل كوفه بود فرمودند:
آيا تمام نمازهايت را در مسجد كوفه مي‌خواني؟ وي عرض كرد: خير. حضرت فرمودند: من اگر در آنجا حاضر باشم اميدوارم كه هيچ نمازي از من در آن مسجد فوت نشود. سپس حضرت اضافه كردند: آيا فضيلت نماز در اين مسجد را مي‌داني؟ راوي مي‌گويد: گفتم: خير. حضرت فرمودند: هيچ بنده صالح و پيامبري نبوده است مگر آن كه در مسجد كوفه نماز خوانده است حتي رسول خدا (صلي الله عليه و آله) وقتي به معراج مي‌رفتند جبرئيل (عليه السلام) به ايشان عرض كرد: آيا مي‌داني حالا در كجا هستي؟ حضرت رسول (صلي الله عليه و آله) فرمودند: خير. جبرئيل گفت: حالا در مقابل مسجد كوفه قرار گرفته‌ايد. پيامبر (صلي الله عليه و آله) به جبرئيل فرمودند: از خداوند متعال اجازه بخواه تا پائين رفته در آن نماز بخوانيم. وقتي خداوند متعال اجازه دادند، حضرت در آنجا دو ركعت نماز به جاي آوردند. سپس امام صادق (عليه السلام) فرمودند: يك نماز واجب در آن برابر با هزار نماز و يك نماز نافله در آن مساوي با پانصد نماز در اماكن ديگر است.
قبله اين مسجد، باغي از باغهاي بهشت و دست راست و چپ آن نيز از بستانهاي بهشت است. در آن مسجد نشستن، عبادت محسوب مي‌شود. اگر مردم فضيلت آن را مي‌دانستند هر چند با چهار دست و پا همچون طفل خود را به آنجا مي‌رساندند تا از بركات آن بهره مند شوند.
محمد بن سنان مي‌گويد: از امام رضا (عليه السلام) شنيدم كه مي‌فرمودند:
يك نماز فرادا در مسجد كوفه خواندن، با فضيلت تر از هفتاد نمازي است كه بطور جماعت در جاهاي ديگر خوانده شود.
همان گونه كه پيش از اين گفته شد، روايات بسيار زيادي در اين باره در كتب روائي وارد شده است كه در اينجا به همين مقدار اكتفا مي‌شود. اما جهت تكميل بحث به بعضي از اوصاف و ويژگيهاي معنوي مسجد كوفه كه در متن روايات مختلف آمده است اشاره مي‌شود:
1.مسافر در اين مسجد مخير است كه نمازش را تمام و يا به صورت شكسته بخواند.
2. اعتكاف در آن مسجد مانند اعتكاف در مسجدالحرام و مسجد مدينه است؛ يعني از ثواب و فضيلت بيشتري برخوردار است.
3. مسجد كوفه، افضل از مسجد اقصي در بيت المقدس است.
4. كشتي نوح از همين مكان حركت كرده است.
5. هيچ گرفتار و محزوني در مسجد كوفه دست به دعا برنداشته مگر آنكه دعايش مستجاب شده است، يعني خداوند غم و گرفتاري او را برطرف ساخته و حاجتش را برآورده است.
6. مسجد كوفه باغي از باغهاي بهشت است.
7. طرف راست اين مسجد مبارك و با بركت تر از طرف چپ آن است.
8. عصاي موسي (عليه السلام)، شجره يقطين و انگشتر سليمان و... در آنجاست.
9. در روز قيامت اين مسجد براي اهلش شفاعت خواهد كرد.
10. حضرت ابراهيم (عليه السلام) و حضرت نوح (عليه السلام) و حضرت زكريا (عليه السلام) ... در آن نماز خوانده‌اند.
11. امام زمان (عليه السلام) پس از ظهور در آن نماز خوانده و آنجا را محل قضاوت و محكمه خود قرار خواهد داد.
12. آنجا يكي از چهار مسجد مهم مسلمانان است، يعني مسجدالحرام و مسجد مدينه و مسجدالاقصي است كه مسجد كوفه از مسجدالاقصي با فضيلت تر است.
|