تفسير موضوعي قرآن كريم
برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی
هجرت،فصل نوينى در تاريخ اسلام
پس از هجرت مسلمانان، پيامبر در مكه همچنان منتظر دستور خداوند بود، از طرفى قريش با اسلام آوردن مسلمانان مدينه و مهاجرت مسلمانان مكه، احساس خطر بسيار جدى كرد و اين دفعه تصميم گرفت كه كار شخص پيامبر، رهبر اصلى اين جريان را يكسره كند، پس از مشورت هاى زياد بر آن قرار گذاشتند كه تمام قبايل با قريش، در كشتن او شريك شوند ودر همين وقت خداوند دستور هجرت را صادر كرد.(1)
در آغاز ماه ربيع الاول پيامبر به طرز معجزه آسايى از حلقه محاصره دشمن نجات يافت و روانه مدينه شد و در روز دوازدهم ـ كه مصادف با روز دوشنبه بود ـ به محلّه قبا وارد شد.(2)پيامبر تا روز پنجشنبه درآنجا ماند و مسجد قبا را بنا نهاد و نماز جمعه را در نزديكى قبا در ميان قبيله بنى سالم خواند و اين نخستين نماز جمعه و نخستين خطبه نماز جمعه در مدينه بود كه رسول خدا اقامه فرمود.
سپس از آنجا روانه مدينه گرديد. با ورود به مدينه و استقبال شورانگيز مردم از پيامبر، آمادگى بيشترى براى رشد اسلام پيدا شد. نخستين كار آن حضرت بناى مسجد، پايگاه اصلى عبادت و مشورت و تجمع مسلمين بود(3)، ولى از همين زمان توطئه ها و كارشكنى ها بر ضد اسلام و مسلمين در مدينه آغاز شد و پيامبر چاره اى نداشت جز اين كه دست به اسلحه ببرد و از نيروى عظيم مسلمين مدينه براى خنثى كردن اين توطئه ها استفاده كند.
پس از هفت ماه از ورود به مدينه، نخستين گروه براى تعرض به قافله قريش را به سركردگى عمويش حمزه آماده ساخت، پس از آن گروه ديگرى به سرپرستى سعد بن وقاص به سوى ابواء، پس از آن نبرد بواط براى ضربه زدن به كاروان قريش و غزوه العشيره را براى تعقيب كاروان قريش ترتيب داد.
در سال دوم نيز سريه عبدالله بن جحش را براى درگيرى با قريش بين مكه و طائف و نيز در همين سال، نبرد بدر به وقوع پيوست كه سران شيطان صفت كفر را به جهنم فرستاد و تعداد زيادى از مكّيان را اسير كرد، پس از اين پيروزى روحيه مسلمانان بالا رفت و ترس از آنان دل دشمن را لرزاند، به دنبال آن غزوه بنى قينقاع به خاطرپيمان شكنى يهود مدينه اتفاق افتاد و غزوه كدر بر ضد قبيله بنى سليم و سويق در برابر حمله ابوسفيان به وجود آمد.
در سال سوم هجرت، نبرد غطفان در برابر بنى ثعلبه به وقوع پيوست كه مى خواستند به مسلمانان حمله كنند و غزوه بنى سليم انجام يافت و دو نفر از شياطينى كه همواره بر ضد اسلام توطئه مى كردند يعنى كعب ابن اشرف و ابو رافع به دست جوانان قدرتمند اسلام كشته شدند. بعد از آن أحد به وجود آمد و به دنبال آن غزوه حمراء الاسد واقع شد. اگرچه مسلمانان در أحد گرفتار شكستى موقت شدند اما اين مطلب باعث شد كه مسلمانان را غرور نگيرد و آماده نبردهاى جديدى شوند و بدانند كه غفلت و غرور و توجه به ماديات، شكست را به دنبال دارد.
درسال چهارم هجرى غزوه رجيع، براى سركوبى قبيله عضل وقاره كه مبلغان اسلامى را بردند و آنها را به دست دشمن سپردند انجام شد و جريان بئو معونه كه باز هم 70 نفر به عنوان دعوت مردم به اسلام خواستند و آنها را كشتند و اجلاء بنى نضير كه تصميم ترور پيامبر را داشتند و پيامبر همه را از مدينه بيرون كرد و غزوه ذات الرقاع كه در برابر طائفه بنى محارب و بنى ثعلبه از قبيله غطفان انجام شد و در اين سال بدر دوم اتفاق افتاد كه در تعقيب ابوسفيان صورت گرفت. اين نبردها در مجموع، پيشرفت اسلام و قدرت آن را در جزيرة العرب آشكار مى ساخت.
در سال پنجم كه همه قبايل عرب احساس خطر در برابر اين نيروى جديد كرده بودند، هماهنگ شدند كه اين قدرت را درهم بشكنند و نگذارند يك نيروى ضد ظلم و شرك در منطقه ريشه دار شود، نبرد احزاب را به راه انداختند اما با شكست آن، برايشان قطعى شد كه ديگر فكر حمله به مسلمين و از بین بردنشان را ازسر خود به در كنند در اين سال غزوه بنى قريظه و محاصره قلعه آنها اتفاق افتاد كه شر گروهى توطئه گر را از همسايگى مسلمين قطع كرد در سال ششم هجرى غزوه ذى قرد كه دست به غارت اموال مسلمين و رسول خدا زده بودند و همچنين تجمع بنى مصطلق كه بر ضد اسلام آماده شده بودند را درهم شكست كه به غزوه بنى مصطلق معروف است و اينها همه نشان از قدرت اسلام بود.
پی نوشتها:
1. ابن هشام، جزء 2، صفحه 123 و كامل، جلد 2، صفحه 515.
2. ابن هشام، جزء 2، صفحه 138 و كامل، جلد 2، صفحه 518 و طبرى، جلد 2، صفحه 100.
3. ابن هشام، جزء2، صفحه 143 و كامل، جلد 2، صفحه 521 و طبرى، جلد 2، صفحه 106 تا 116.