|
|
سخنان گهربار امام حسن (عليه السلام)
|
|
1- المَعروُفُ ما لَم یَتقَدَّمهُ مَطلٌ، وَ لَم یَتبَعهُ مَنٌّ
نیکی و احسان آن است که تأخیری در پیش و منّتی در پس نداشته باشد.
عیون الحکم و المواعظ: ص 238
|
|
2- التَّبَرُّعُ بِالمَعروفِ، و الاعطاءُ قََبلَ السُّؤالِ مِن أکبَرِ السؤدَدِ
نیکی و احسان اختیاری و عطای پیش از درخواست از بزرگترین بزرگی‌هاست.
نثرالدرّ: ج 1 ص 333
|
3- الوَعدُ مَرَضٌ فی‌الجودِ، و الانجازُ دَواؤهُ
وعده دادن، عارضه ی سخاوت است و وفا کردن به آن، دوای آن.
العدد القویۀ: ص 37
|
|
4- الوَحشَةُ مِنَ النّاسِ عَلی مِقدارِ الفِطنةِ بِهِم
دوری از مردم به اندازه ی شناخت آنهاست.
الدرّ الباهرۀ: ص 21
|
|
5- لا تُعاجِلِ الذَّنبَ بِالعُقوبَۀِ، وَاجعَل بَینَهُما لِلاعتِذارِ طَریقاً
در کیفر گناه شتاب مکن و میان آن دو، راهی برای عذر آوردن بگذار.
نثر الدُّر: ج 3 ص 153
|
|
6- المِزاحُ یأکلُ الهَیبَة، و قَد أکثَرَ مِنَ الهَیبةِ الصّامتُ
شوخی، هیبت را می برد و انسان ساکت، هیبتی فراوان می‌یابد.
العدد القویۀ: ص 37
|
|
7- المَسؤولُ حُرٌّ حَتّی یَعِدَ، و مُستَرَقٌّ بالوَعدِ حتّی یُنجِزَ
کسی که از او چیزی خواسته می‌شود تا وعده ندهد، آزاد است و چون وعده داد، در بند آن
است تا آنگاه که به آن وفا کند.
نثرالدّر: ج 1 ص 285
|
|
8- المَصائبُ مَفاتیحُ الاجرِ
مصیبت ها، کلید اجر و پاداش‌اند.
العدد القویۀ: ص 37
|
|
9- الفُرصةُ سَریعةُ الفَوتِ، بَطیئةُ العَودِ
فرصت، زود می رود و دیر می‌آید.
نثرالدّر: ج 3 ص 153
|
|
10- لا یَعزُبُ الرّأیُ إلا عِندَ الغَضَبِ
رأی و اندیشه، جز هنگام خشم پنهان نمی‌ماند.
العدد القویۀ: ص 37
|
|
11- مَن قَلَّ ذَلَّ، و خَیرُ الغِنی القُنُوعُ، و شَرُّ الفَقر الخُضوعُ
هر که نادار شود، خوار می‌گردد و بهترین بی نیازی، قناعت است و بدترین ناداری، اظهار
خواری.
نثر الدّر: ج 6 ص 404
|
|
12- کَفاکَ مِن لِسانِکَ ما اوضَح لَکَ سَبیلَ رُشدِکَ مِن غَیِّکَ
آن اندازه از زبانت تو را بس که راه هدایتت را از گمراهی‌ات برایت روشن بدارد.
نهج البلاغه: حکمه 421
|
|
13- تُجهَلُ النِّعمُ ما اقامَت، فاذا وَلَّت عُرِفَتَ
نعمت ها تا پاینده‌اند، ناشناخته‌اند و چون بروند، (قدرشان) شناخته گردد.
اعلام الدین: ص 297
|
|
14- يَا ابْنَ آدْم! عَفِّ عَنِ
مَحارِمِ اللّهِ تَكُنْ عابِداً، وَ ارْضِ بِما قَسَّمَ اللّهُ سُبْحانَهُ لَكَ
تَكُنْ غَنِيّاً، وَ أحْسِنْ جَوارَ مَنْ جاوَرَكَ تَكُنْ مُسْلِماً، وَ صاحِبِ
النّاسَ بِمِثْلِ ما تُحبُّ أنْ
يُصاحِبُوكَ بِهِ تَكُنْ عَدْلاً
اي فرزند آدم!
نسبت به محرّمات الهي عفيف و پاكدامن باش تا عابد و بنده خدا باشي.
راضي باش بر
آنچه كه خداوند سبحان برايت تقسيم و مقدّر نموده است، تا هميشه غني و
بي نياز
باشي. نسبت به همسايگان، دوستان و همنشينان خود نيكي و احسان نما تا
مسلمان محسوب
شوي. با افراد (مختلف) آنچنان بر خورد كن كه انتظار داري ديگران
همانگونه با
تو بر خورد نمايند.
بحارالأنوار، ج 78، ص 112
|
|
15- وَ إنّ حُبَّنا
لَيُساقِطُ الذُّنُوبَ مِنْ بَني آدَم، كَما يُساقِطُ الرّيحُ الْوَرَقَ مِنَ
الشَّجَرِ
همانا محبّت و
دوستي با ما (اهل بيت رسول اللّه (صلي الله عليه وآله) سبب ريزش گناهان
مي شود، همان طوري كه وزش باد، برگ درختان را مي‌ريزد.
بحارالأنوار، ج 44، ص 23، ح 7
|
|
16- مَنْ قَرَءَ الْقُرْآنَ
كانَتْ لَهُ دَعْوَةٌ مُجابَةٌ، إمّا مُعَجَّلةٌ وَإمّا مُؤجَلَّةٌ
كسى كه قرآن را قرائت نماید، براي او دعاي مستجابي هست. ـ اگر
مصلحت
باشد ـ دعایش سریع مستجاب خواهد شد ـ و اگر مصلحت نباشد ـ در آینده
مستجاب مى
گردد.
دعوات الرّاوندي، ص 24، ح 13
|
|
17- إنّ هذَا الْقُرْآنَ
فيهِ مَصابيحُ النُّورِ وَشِفاءُ الصُّدُورِ
همانا در اين
قرآن چراغ هاي هدايت به سوي نور و سعادت موجود است و اين قرآن شفاي
دل ها و سينه ها است.
بحارالأنوار، ج 75، ص 111
|
|
18- مَنَ صَلّي، فَجَلَسَ
في مُصَلاّه إلي طُلُوعِ الشّمسِ كانَ لَهُ سَتْراً مِنَ النّارِ
هر كه نماز ـ
صبح ـ را به خواند و در جايگاه خود بنشيند تا خورشيد طلوع كند، برايش
پوششي از آتش
خواهد بود.
تهذيب الأحكام، ج 2، ص 321، ح 166
|
|
19- مَنْ أدامَ
الاْخْتِلافَ إلَي الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدي ثَمان: آيَةً مُحْكَمَةً، أَخاً
مُسْتَفاداً،
وَعِلْماً مُسْتَطْرَفاً، وَرَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَكَلِمَةً
تَدُلُّهُ عَلَي الْهُدي، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدي،
وَتَرْكَ الذُّنُوبِ
حَياءً اَوْ خَشْيَةً
هركس جايگاه ـ
عبادات ـ خود را در مسجد قرار دهد يكي از هشت فايده شاملش
مي گردد: برهان
ونشانه اي ـ براي معرفت ـ، دوست و برادري سودمند، دانش واطلاعاتي
جامع، رحمت
و محبّت عمومي، سخن و مطلبي كه او را هدايت گر باشد، ـ توفيق إجباري ـ
در ترك
گناه به جهت شرم از مردم و يا به جهت ترس از عقاب.
تتحف العقول، ص 235
|
|
20- مَنْ أكْثَرَ مُجالِسَة
الْعُلَماءِ أطْلَقَ عِقالَ لِسانِهِ، وَ فَتَقَ مَراتِقَ ذِهْنِهِ، وَ سَرَّ ما
وَجَدَ مِنَ الزِّيادَةِ في نَفْسِهِ، وَكانَتْ لَهُ وَلايَةٌ لِما يَعْلَمُ، وَ
إفادَةٌ لِما تَعَلَّمَ
هر كه با علماء
بسيار مجالست نمايد، سخنش و بيانش در بيان حقايق آزاد و روشن
خواهد شد، و ذهن و
انديشه اش باز و توسعه مي‌يابد و بر معلوماتش افزوده مي‌گردد و به
سادگي مي‌تواند ديگران را هدايت نمايد.
إحقاق الحقّ، ج 11، ص 238
|
|
21- أكْيَسُ الْكَيِّسِ
التُّقي، وَ أحْمَقُ الْحُمْقِ الْفُجُورَ، الْكَريمُ هُوَ التَّبَرُّعُ قَبْلَ
السُّؤالِ
زيرك ترين
و هوشيارترين افراد، شخص باتقوا و پرهيزكار مي باشد; أحمق و نادان ترين
افراد،
كسي است كه تبهكار و اهل معصيت باشد; گرامي ترين و
باشخصيّت ترين افراد، آن كسي
است كه به نيازمندان پيش از اظهار نيازشان، كمك
نمايد.
إحقاق الحقّ، ج 11، ص 20
|
|
22- وَ اعْمَلْ لِدُنْياكَ
كَأنَّكَ تَعيشُ أبَداً، وَ اعْمَلْ لاِخِرَتِكَ كَأنّكَ تَمُوتُ غدَاً
برای
دنیایت چنان كار كن كه گویا برای همیشه [در این دنیا] خواهی بود. و برای
آخرتت [نیز
چنان] سعی و تلاش كن كه گویا فردا از دنیا خواهی رفت.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام - ص 37
|
|
23- إنَّ الدُّنْيا في
حَلالِها حِسابٌ، وَ في حَرامِها عِقابٌ، وَفِي الشُّبَهاتِ عِتابٌ، فَأنْزِلِ
الدُّنْيا بِمَنْزَلَةِ الميتَةِ، خُذْمِنْها مايَكْفيكَ.
چيزهاي دنيا اگر
حلال باشد حساب و بررسي مي‌شود و اگر از حرام به دست آيد عذاب و
عقاب دارد و
اگر حلال و حرام آن معلوم نباشد سختي و ناراحتي خواهد داشت. پس بايد
دنيا (و
موجوداتش) را همچون ميته و مرداري بشناسي كه به مقدار نياز و اضطرار از آن
استفاده
كني.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 36
|
|
24- لَقَضاءُ حاجَةِ أخ لي
فِي اللّهِ أحَبُّ مِنْ إعْتِكافِ شَهْر
هر آينه برآوردن
حاجت و رفع مشكل دوست و برادرم، از يك ماه اعتكاف، در مسجد ـ و
عبادت مستحبّي، نزد
من ـ بهتر و محبوب تر است.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 139
|
|
25- أللُؤْمُ أنْ لا تَشْكُرَ
النِّعْمَةَ
از علائم پستي
شخص، شكر نكردن از ولي نعمت است.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 139
|
|
26- ألْمِزاحُ يَأْكُلُ
الْهَيْبَةَ، وَ قَدْ أكْثَرَ مِنَ الْهَيْبَةِ الصّامِت
مزاح و شوخي شخصيّت و وقار انسان را از بين مي‌برد، و چه بسا افراد
ساكت داراي
داراي شخصيّت و وقار عظيمي مي‌باشند.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 139
|
|
27- إنّما يُجْزي الْعِبادُ
يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلي قَدْرِ عُقُولِهِمْ
همانا در روز
قيامت بندگان به مقدار عقل و درك و شعورشان مجازات مي‌شوند.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 209
|
|
28- مَنِ اسْتَخَفَّ
بِإخوانِهِ فَسَدَتْ مُرُوَّتُهُ
كسي كه دوستان و
برادرانش را سبك شمارد و نسبت به آن ها بي اعتناء باشد، مروّت و
جوانمرديش فاسد گشته است.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 209
|
|
29- إنّ الْحِلْمَ زينَةٌ،
وَالْوَفاءَ مُرُوَّةٌ، وَالْعَجَلةَ سَفَهٌ
صبر و شكيبائي
زينت شخص، وفاي به عهد علامت جوانمردي، و عجله و شتابزدگي (در
كارها بدون انديشه)
دليل بي خردي ميباشد.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 198
|
|
30- حُسْنُ السُّؤالِ
نِصْفُ الْعِلْمِ
درست پرسیدن نیمی از علم است.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 129
|
|
31- غَسْلُ الْيَدَيْنِ
قَبْلَ الطَّعامِ يُنْفِي الْفَقْرَ، وَبَعْدَهُ يُنْفِي الْهَمَّ
شستن
دست ها قبل از طعام فقر و تنگدستي را مي‌زدايد و بعد از آن
ناراحتي ها و آفات را
از بين مي‌برد.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 46
|
|
32- القَريبُ مَنْ
قَرَّبَتْهُ الْمَوَدَّةُ وَإنْ بَعُدَ نَسَبُهُ، وَالْبَعيدُ مَنْ باعَدَتْهُ
الْمَوَدَّةُ وَإنْ قَرُبُ
نَسَبُهُ
بهترين دوست
نزديك به انسان، آن كسي است كه در تمام حالات دلسوز و با محبّت باشد
گرچه
خويشاوندي نزديكي هم نداشته باشد. و بيگانه ترين افراد كسي است كه از محبّت و
دلسوزي بيگانه باشد گرچه از نزديك ترين خويشاوندان باشد.
بحارالأنوار، ج 75، ص 106، ح 4
|
|
33- يَابْنَ آدَم! لَمْ
تَزَلْ في هَدْمِ عُمْرِكَ مُنْذُ سَقَطْتَ مِنْ بَطْنِ اُمِّكَ، فَخُذْ مِمّا في
يَدَيْكَ لِما بَيْنَ يَدَيْكَ، فَإنَّ الْمُؤْمِنَ بَتَزَوَّدُ وَ الْكافِرُ
يَتَمَتَّعُ
اي فرزند آدم از
موقعي كه به دنيا آمده‌اي، در حال گذراندن عمرت هستي، پس از آنچه
داري براي
آينده‌ات (قبر و قيامت) ذخيره نما، همانا كه مؤمن در حال تهيّه زاد و توشه
ميباشد; وليكن كافر در فكر لذّت و آسايش است.
بحارالأنوار، ج 75، ص 111، ح 6
|
|
34- اَلْخَيْرُ الَذّي لا
شَرَّفيهِ: ألشُّكْرُ مَعَ النِّعْمَةِ، وَالصّبْرُ عَلَي النّازِلَةِ
آن خوبي كه شرّ
و آفتي در آن نباشد شكر در مقابل نعمت ها و صبر و شكيبائي در برابر
سختي ها است.
بحارالأنوار، ج 75، ص 105، ح 4
|
|
35- إنَّ اللّهَ لَمْ
يَخْلُقْكُمْ عَبَثاً، وَلَيْسَ بِتارِكِكُمْ سُدًي، كَتَبَ آجالَكُمْ، وَقَسَّمَ
بَيْنَكُمْ
مَعائِشَكُمْ، لِيَعْرِفَ كُلُّ ذي لُبٍّ مَنْزِلَتَهُ، وأنَّ ماقَدَرَ
لَهُ أصابَهُ، وَما صُرِفَ عَنْهُ فَلَنْ
يُصيبَهُ
خداوند شما
انسان ها را بيهوده و بدون غرض نيافريده و شما را آزاد، رها نكرده است.
لحظات
آخر عمر هر يك معيّن و ثبت ميباشد، نيازمندي ها و روزي هركس
سهميّه بندي و
تقسيم شده است تا آن كه موقعيّت و منزلت شعور و درك اشخاص
شناخته گردد.
بحار الأنوار، ج 75، ص 110، ح 5
|
|
36- إذا لَقي أحَدُكُمْ
أخاهُ فَلْيُقَبِّلْ مَوْضِعَ النُّورِ مِنْ جَبْهَتِهِ
وقتي انسان
برادر مؤمن خود را ملاقات نمود، بايد پيشاني و سجده گاه او را ببوسد.
بحارالأنوار، ج 75، ص 105، ح 4
|
|
37- بَيْنَ الْحَقِّ
وَالْباطِلِ أرْبَعُ أصابِع، ما رَأَيْتَ بَعَيْنِكَ فَهُوَ الْحَقُّ وَقَدْ
تَسْمَعُ بِأُذُنَيْكَ
باطِلاً كَثيراً
بين حقّ و باطل
چهار انگشت فاصله است، آنچه كه را با چشم خود ببيني حقّ است و
آنچه را شنيدي يا
آن كه برايت نقل كنند چه بسا باطل باشد.
بحارالأنوار، ج 10، ص 130، ح 1
|
|
38- هَلاكُ الْمَرْءِ في
ثَلاث: اَلْكِبْرُ، وَالْحِرْصُ، وَالْحَسَدُ; فَالْكِبْرُ هَلاكُ الدّينِ،،
وَبِهِ لُعِنَ
إبْليسُ. وَالْحِرْصُ عَدُوّ النَّفْسِ، وَبِهِ خَرَجَ آدَمُ مِنَ
الْجَنَّةِ. وَالْحَسَدُ رائِدُ السُّوءِ، وَمِنْهُ
قَتَلَ قابيلُ هابيلَ
هلاكت و نابودي
دين و ايمان هر شخص در سه چيز است: تكبّر، حرص، حسد. تكبّر سبب
نابودي دين و ايمان
شخص ميباشد و به وسيله تكبّر شيطان ـ با آن همه عبادت ملعون
گرديد. حرص و
طمع دشمن شخصيّت انسان است، همان طوري كه حضرت آدم - عليه
السلام - به وسيله آن از
بهشت خارج شد. حسد سبب همه خلاف ها و زشتي ها است
و به همان جهت قابيل
برادر خود هابيل را به قتل رساند.
أعيان الشّيعة، ج 1، ص 577
|
|
39- مَنْ عَرَفَ اللّهَ
أحَبَّهُ، وَ مَنْ عَرَفَ الدُّنْيا زَهِدَ فيها
هركس خدا را
بشناسد، (در عمل و گفتار) او را دوست دارد و كسي كه دنيا را بشناسد آن
را رها
خواهد كرد.
كلمة الإمام الحسن - عليه السلام -، ص 140
|
|
40- تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ،
فَإنْ لَمْ تَسْتَطيعُوا حِفْظَهُ فَاكْتُبُوهُ وَ ضَعُوهُ في بُيُوتِكُمْ
علم و دانش را ـ
از هر طريقي ـ فرا گيريد، و چنانچه نتوانستيد آنرا در حافظه خود نگه داريد،
ثبت
كنيد و بنويسيد و در منازل خود در جاي مطمئن قرار دهيد.
إحقاق الحقّ، ج 11، ص 235
|