:جستجو
مراکز قرآنی
منتخبين مراكز قرآني
تفسیر نور
تواشیح
پرتال ثامن الائمه
زمان
 

سه شنبه 18 مهر 1402

 
 
خلاصه آمار سايت
 
 
 
 
.امام علي (عليه السلام) مي فرمايند : كسي كه ميان خود و خداي خود را نيكو گرداند ، خدا ميان او و مردم را اصلاح خواهد كرد .
 
 
 
 

تفسیر موضوعی قرآن کریم

برگرفته شده از کتاب پیام قرآن نوشته آیت الله العظمی مکارم شیرازی

پنجم: ضمانت هاى اجرايى قوى

قوانين جهان به تنهايى خطوط سياهى روى صفحات كاغذ است و نهايت تأثيرى كه ذاتاً دارد، يك نصيحت و اندرز بدون ذكر دليل است، و به تعبير ديگر قوانين تنها جنبه ذهنى و فكرى دارند و براى اين كه ارزش اجتماعى پيدا كنند نيازمند به پشتوانه اى است كه افراد جامعه را ملزم به تبعيت از آن كند. اين پشتوانه همان چيزى است كه آن را «ضمانت اجرايى» مى گويند.
از اين مقدمه به خوبى روشن مى شود كه ارزش يك قانون، به قوت و قدرت ضمانت اجرائى آن بستگى دارد، هر قدر ضمانت اجرايى يك قانون قويتر و عادلانه تر باشد، ارزش اجتماعى آن قانون بيشتر است.
بسيارى از ضمانت هاى اجرايى قوانين ضايعاتى دارد و مشكلاتى در سطح جامعه ايجاد مى كند و گاه سبب درگيرى و بدبينى و بى اعتمادى مى گردد، و يا قانون را به صورت خشن جلوه مى دهد كه اين مسئله خود ضايعه بزرگى است.
اگر ضمانت اجرائى بر مبانى فرهنگى و اخلاقى و عاطفى جامعه تكيه داشته باشد، هيچ يك از اين عيوب حادث نمى شود.
دنياى امروز براى اجراى قوانين خود در بن بست سختى گرفتار است. اين بن بست از اينجا ناشى مى شود كه از يك سو عملاً چيزى جز مجازات هاى مادى اعم از جسمى و نقدى، براى ضمانت اجرا پيدا نمى شود، و از سوى ديگر مجازات هاى خشن مانند مجازات اعدام را حتى در برابر فجيع ترين قتل ها و جنايت ها توصيه نمى كنند.
محروم بودن از ضمانت اجرايى درونى و عاطفى، و ضعف و ناتوانى ضمانت هاى اجرايى خارجى سبب شده كه روز به روز قانون شكنى و تخلف و بى اعتنايى به مقررات، در سطح جهانى گسترش پيدا كند و نشانه آن توسعه روز افزون تشكيلات قضايى، و همچنين زندان ها در كشورهاى مختلف است. اين وضع را كه مى توان از آن به عنوان "بحران ضمانت اجرايى" نام برد، پيامدهاى نامطلوبى دارد و جوامع انسانى بهاى سنگينى براى آن مى پردازد كه شواهد آن را در پيشرفته ترين كشورهاى صنعتى جهان مى توان يافت. عيب ديگر ضمانت هاى اجرايى درقوانين جهان امروز تكيه انحصارى بر كيفرها و محروم بودن از ضمانت اجرايى مثبت، يعنى تكيه بر پاداش ها است.
انسان معجونى از جاذبه و دافعه يا ميل به جلب منافع و دفع زيان هااست، و براى اجراى قوانين بايد از هر دو جنبه كمك گرفت، در حالى كه در دنياى امروز تنها روى دفع ضررها، آن هم در بخش محدودى تكيه مى شود، دليل آن هم روشن است; چون دنياى مادى چيزى ندارد كه به عنوان پاداش در برابر هر كس كه عمل به قانون كند بپردازد.
با توجه به اين مقدمات بر مى گرديم به مسأله ضمانت اجرايى در قوانين قرآن و مى بينيم كه قرآن داراى قوى ترين و جامع ترين ضمانت اجرايى است، و اين امتيازى منحصر به فرد محسوب مى شود.
در قرآن سه نوع ضمانت اجرائى در نظر گرفته شده است:
1.ضمانت اجرايى به وسيله حكومت اسلامى.
2.ضمانت اجرايى به وسيله نظارت عمومى.
3.ضمانت درون ذاتى يا به تعبير ديگر، ايمان و اعتقاد به مبانى اسلام و مسائل اخلاقى و عاطفى.
در مورد اوّل، حكومت اسلامى موظف است، با هرگونه تخلّف از قانون قاطعانه برخورد كند. نخستين كارى كه پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله)بعد از هجرت به مدينه و بر طرف شدن موانع به آن مبادرت ورزيد، تشكيل حكومت اسلامى و تبيين قوانين اسلام بود و هرگونه تخلف از آن را گناه و قابل تعقيب شمرد.
قوانين قرآن را مرزهاى الهى شمرد، و براى هر كس كه از اين مرزها بگذرد مجازاتى تعيين كرد.
از يك طرف، متخلّفين را ظالم شمرد، و فرمود: «وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللهِ فَأُوْلَئِكَ هُمْ الظَّالِمُونَ»: « هر كس از حدود الهى تجاوز كند، ستمكار است».(1) و از سوى ديگر بر مبارزه با ظالمان تأكيد كرد.
هنگامى كه قرآن مى گويد: «ما پيامبران خود را با دلايل روشن فرستاديم و با آنها كتاب آسمانى و ميزان (شناسايىِ حق از باطل و قوانين عادلانه) نازل كرديم تا مردم قيام به عدالت كنند»(2) مفهومش اين است كه شخص رسول اللّه(صلى الله عليه وآله) كه خاتم و بزرگ انبياء است، بيش از همه كس اين مسؤوليت را بر عهده دارد.
اينها همه از يك سو، از سوى ديگر فرد فرد امت اسلامى را موظف به نظارت بر اجراى قوانين الهى كرده، و طبق برنامه امر به معروف و نهى از منكر همه را مكلّف ساخته كه در برابر تخلّف از قوانين الهى بى تفاوت نمانند.
در يك جا مى فرمايد: «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللهَ وَرَسُولَهُ»: «مردان و زنان باايمان، ولىّ (و يار و ياور) يكديگرند; امر به معروف، و نهى از منكر مى كنند، نماز را برپا مى دارند و زكات را مى پردازند و خدا و پيامبرش را اطاعت مى كنند»(3)
اهمّيت اين دو وظيفه به قدرى است كه در آيه فوق، حتى بر نماز و زكات و اطاعت از خدا و رسول مقدّم داشته شده، و اين تقديم به خاطر آن است كه تا نظارت عمومى بر اجراى قوانين و حدود الهى نباشد پايه هاى نماز و زكات و اطاعت از خدا لرزان خواهد بود.
و در جاى ديگر، هنگامى كه صفات ويژه مجاهدان راه خدا را، همان ها كه جان و مال خويش را به خدا مى فروشند و بهشت از او مى خرند را مطرح مى كند، بعد از بيان شش صفت از اوصاف ويژه آنها، مى فرمايد: آنها كسانى هستند كه «الاْمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّاهُونَ عَنِ الْمُنكَرِ وَالْحَافِظُونَ لِحُدُودِ اللهِ»: «امركنندگان به معروف و نهى كنندگان از منكر، و حافظان حدود (و مرزهاى) الهى، (مؤمنان حقيقيند)»(4)
جالب توجه اين كه: چون امر به معروف و نهى از منكر، مراحل مختلفى دارد (از نصيحت و ارشاد و اندرزهاى دوستانه شروع مى شود و تا مرحله شدت عمل پيش مى رود) آن را به دو بخش تقسيم مى كند و بخش اوّل را در اختيار همگان گذارده و بخش دوم را در اختيار يك گروه ويژه كه زير نظر حكومت الهى اقدام مى كند قرار مى دهد و در اشاره به اين تقسيم مى فرمايد:«وَلْتَكُنْ مِّنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»: «و (براى رسيدن به وحدت) بايد از ميان شما، جمعى دعوت به نيكى و امر به معروف و نهى از منكر كنند و رستگاران آنها هستند»(5).
بديهى است امتى كه نظارت بر اجراى قوانين را يك وظيفه عمومى مى شمارد و همه افراد جامعه، در اين احساس مسؤوليت شريكند، قانون در ميان آنها احترام خاصى خواهد داشت و به موقع اجرا مى شود.
از مرحله نظارت عمومى كه بگذريم سخن از نظارت درونى، روحى، اعتقادى و وجدانى افراد بر حسن اجراى قوانين به ميان مى آيد كه از يك نظر، قدرت و قوتش از همه بيشتر است.
ايمان به مبدأ همان خداوندى كه در همه حال ناظر و حاضر نزد همه است، و از آنها به خود آنها نزديك تر است: «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ»: « و ما به او از رگ قلبش نزديكتريم!»(6)خدائى كه «گردش چشم خيانتكار را مى بيند و از اسرار درونى سينه ها آگاه است»: «يَعْلَمُ خَائِنَةَ الاَْعْيُنِ وَمَا تُخْفِي الصُّدُورُ»(7).
خدائى كه زمين و زمان و حتى اعضاى تن انسان را مراقب او ساخته و شاهد و گواه او بوده است.(8)
و ايمان به دادگاه بزرگ قيامت كه اگر به اندازه سنگينى ذره اى كار نيك يا بد در پرونده انسان باشد در برابرش حاضر مى كنند و پاداش و كيفر آن را مى بيند «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّة خَيْراً يَرَه ـ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّة شَرّاً يَرَه»(9)
تنها نمونه هاى بالا نيست كه آثار ايمان به مبدأ و معاد را منعكس مى كند، صدها نمونه از اين آيات درقرآن مجيد داريم كه اعتقاد به آنها بهترين ضامن اجراى قوانين الهى است.
چقدر تفاوت است بين كسى كه ناظر او تنها نيروى نظامى و انتظامى و قانون است كه عدد آنها از يك در هزار كمتر و با محدوديت هاى فراوانى كه براى نظارت در اعمال ديگران دارند، و تشريفات مخصوصى كه براى ورود به حريم خصوصى و منازل از نظر آنها لازم است و بين كسى كه در همه جا و در همه حال بدون استثناء خود را تحت مراقبت دائمى علم خداوند و فرشتگان مى بيند و معتقد است كه تمام موجودات اطراف او و حتى پوست هاى تنش، اعمال او را در خود حفظ مى كنند و به موقع بازگو مى كنند.
اين ضمانت اجرا، چيزى است كه در دنياى مادى ابداً وجود ندارد و به همين دليل ضمانت هاى اجرايى ديگر هرگز نتوانسته است جلو تخلفات ديگر را بگيرد. در حالى كه در يك محيط مذهبى واقعى مانند عصر حيات پيامبر(صلى الله عليه وآله) كه اين ضمانت اجرا فعّال بود تخلفات قانونى بسيار ناچيز بود، در آن زمان زندانى مطلقاً وجود نداشت و دادگاه كمتر تشكيل مى شد فقط گهگاه افرادى در مسجد خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله)مى آمدند و دعاوى خود را مطرح مى كردند و در همان جا پاسخ مى شنيدند.
هم اكنون نيز در جوامع مذهبى، مخصوصاً در ايام مذهبى (از جمله در ماه مبارك رمضان در محيط ما) حجم جنايات و تخلفات به حداقل مى رسد.



پی نوشتها:

1. سوره بقره، آيه 229.
2.سوره حديد، آيه 25.
3. سوره توبه، آيه71.
4. سوره توبه، آيه 112.
5.سوره آل عمران، آيه 104.
6. سوره ق، آيه16.
7. سوره غافر، آيه 19.
8.سوره زلزله، آيه 4 و سوره يس، آيه 65 و سوره نور، آيه 24.
9. سوره زلزله، آيات 7 و8.



 
عکس روز
 

 
 
نوا
 

Salavate emam reza

 
 
ورود اعضاء
   
 
اخبار قرآني
 
 
  موسسه فرهنگی قرآن وعترت ثامن‌الائمه علیه السلام در نوزدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن و عترت اصفهان
  حضور پسران ودختران نسیم رحمت در جشن انقلاب و راهپیمایی ۲۲ بهمن ماه سال 1402
  مراسم آیین نمادین زنگ انقلاب به مناسبت دهه فجر
  جشن عبادت دانش آموزان سوم دبستان دخترانه نسیم رحمت
  حضور خادمان امام رضا در دبستان و پیش دبستانی پسرانه نسیم رحمت
  جشن پایان سال تحصیلی نوآموزان پیش دبستانی های موسسه فرهنگی آموزشی نسیم رحمت رضوی
  برگزاری همایش اساتید، مربیان و معلمین موسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیهم السلام و نسیم رحمت رضوی
  برگزاری محفل انس با قرآن کریم در شهر افوس با همکاری مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت ثامن الائمه علیه السلام
  به وقت کلاس رباتیک
  مراسم تجلیل از رتبه اول مسابقات بین المللی کشور کرواسی و رتبه اول مسابقات تلویزیونی کشوری اسراء
 
 
 
میهمانان دانشجویان خردسالان   فارسی العربیة English
كليه حقوق اين سايت مربوط به مؤسسه ثامن الائمه(ع) ميباشد